Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie
Zaplanuj wizytęVisit us before flight

Przyszłość dla dziedzictwa techniki lotniczej

Data dodania: 12 listopada 2022

W dniach 3-5 listopada 2022 r. gościliśmy w Dęblinie uczestników VI Seminarium Muzealnictwa Wojskowego. Czterdziestu przedstawicieli muzeów wojskowych, stowarzyszeń, fundacji, instytucji, jednostek wojskowych oraz pasjonatów techniki militarnej z całej Polski podnosiło swoje kompetencje w ramach konferencji, wykładów oraz dyskusji, których wspólnym mianownikiem było „Dziedzictwo techniki wojskowej”. Organizatorami wydarzenia były: Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie i  Muzeum Wojska w Białymstoku.

Była to szósta edycja seminarium, które zostało zainicjowane w roku 2009 przez Pawła Pawłowskiego (wówczas dyrektora Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu). Poprzednie spotkania odbyły się w latach 2009, 2012 i 2014 w Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, w 2013 r. w Pilskim Muzeum Wojskowym. W 2021 roku – gospodarzem było dęblińskie Muzeum Sił Powietrznych.

Przez trzy dni spotkania prezentowano 17 referatów dotyczących problematyki dziedzictwa techniki lotniczej, związaną z gromadzeniem, ochroną i upowszechnianiem kolekcji w muzeach publicznych i prywatnych, wymieniano doświadczenia i dobre praktyki w tym zakresie.

 

Dyrektor Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie, Paweł Pawłowski, witając uczestników  i zaproszonych gości podkreślił wagę spotkania szerokiego grona osób związanych  z gromadzeniem, ochroną i upowszechnianiem lotniczego dziedzictwa. Przesłanie dla uczestników debaty wygłosił także gen. bryg. pil. dr Krzysztof Cur, Rektor-Komendant Lotniczej Akademii Wojskowej i jednocześnie Wiceprzewodniczący Rady Muzeum przy Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie.

W części powitalnej, przedstawiciele Departamentu Edukacji, Kultury i Dziedzictwa MON – panowie Grzegorz Korycki i Krzysztof Musielak, w imieniu dyrektora Departamentu Edukacji Kultury i Dziedzictwa MON przekazali oficjalne podziękowania dla osób oraz instytucji, które zasłużyły się dla kultywowania dziedzictwa historycznego, a w szczególności przyczyniły się do godnego uczczenia 90. rocznicy zwycięstwa por. pil. Franciszka Żwirki oraz inż. Stanisława Wigury w Challenge ’32 oraz ich tragicznej śmierci w Cierlicku na Zaolziu. Podziękowania odebrał Rektor-Komendant gen. bryg. pil. dr Krzysztof Cur w imieniu Lotniczej Akademii Wojskowej oraz liczna grupa podchorążych. Podziękowania otrzymali również dyrekcja i uczniowie Ogólnokształcącego Liceum Lotniczego w Dęblinie, którzy corocznie uczestniczą w obchodach na Żwirkowisku w Republice Czeskiej.

Za przygotowanie konferencji naukowej pt. „Żwirki i Wigury start do wieczności” 25 sierpnia 2022r. w Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszyńskiego, oraz wystawy pod tym samym tytułem w Domu Polskim w Cierlicku 11 września 2022 r.,  podziękowanie  i  gratulacyjny otrzymało także Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie, które w tym roku szczególnie zaangażowało się w obchody tej rocznicy.

 

W trakcie wystąpień i podczas dyskusji poruszono zagadnienia odnoszące się do bezpieczeństwa i ochrony zbiorów w muzeach wojskowych; edukacji i komunikacji z odbiorcą oraz prezentacji zrealizowanych i planowanych projektów. Problematyka związana z gromadzeniem, ewidencją, przechowywaniem, konserwacją, udostępnianiem, transportem muzealiów oraz w szczególności bezpieczeństwem i szeroko pojętymi zagrożeniami dla instytucji muzealnych była tematem wystąpienia między innymi dr Radosława Tyślewicza, członka Stowarzyszenia Studiów i Analiz Bezpieczeństwa oraz wykładowcy Akademii Marynarki Wojennej. Przedstawił on funkcjonujący projekt innowacyjnego zarządzania ryzykiem w placówce muzealnej SSABSecMus. Mieliśmy również okazję zapoznać się z ofertą specjalistycznych opakowań transportowych firm VANTORO i PELI.

Tematyka prowadzenia zajęć w oparciu o upowszechnianie techniki wojskowej była kolejnym obszarem naszego zainteresowania. Wśród wielu interesujących prezentacji uwagę przykuło wystąpienie Przemysława Olszyńskiego dyrektora i założyciela Pilskiego Muzeum Wojskowego, który zafascynował wszystkich historią uratowania oraz oddania do dyspozycji zwiedzających samolotu Su-22M4. Wszystkim muzealnikom życzymy podobnej determinacji w dbałości  o eksponaty oraz pasji do ich udostępniania.

Prezentacja zrealizowanych i planowanych projektów z zakresu inwestycji, organizacji wystaw, konserwacji muzealiów, prowadzenia programów badawczych i edukacyjnych to obszar tematyczny, który również miał interesujących prelegentów. Wykład o historii, tradycji, ochronie i przyszłości lotniska rakowickiego w Krakowie dali dyrektor Tomasz Kosecki oraz jego zastępca, dr hab. Krzysztof Mroczkowski z Muzeum Lotnictwa Polskiego. Dużą dawkę praktycznych informacji przekazał uczestnikom Paweł Krawczyk z Centralnego Wojskowego Centrum Rekrutacji, który opowiedział o zasadach i trybie nieodpłatnego przekazywania mienia Skarbu Państwa podmiotom społecznym i placówkom muzealnym.

Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie zaprezentowało dwa referaty. Plany rozwoju placówki i koncepcję rewitalizacji lotniskowej wieży ciśnień, referował dyrektor Paweł Pawłowski. Wykład w oparciu o przyjęte przez MON wytyczne w Koncepcji rozwoju muzealnictwa wojskowego zasygnalizował pilną potrzebę wybudowania lekkiego zadaszenia nad zgromadzoną kolekcją samolotów dla zabezpieczenia przed działaniem czynników atmosferycznych i warunku koniecznego zachowania jej obecnego stanu. Projekt zadaszenia w formie skrzydła i głowy orła, został zaprezentowany publiczności już rok temu, podczas jubileuszu 10 lecia Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie. Koncepcja instytucjonalnego rozwoju dęblińskiego muzeum to również rewitalizacja historycznej, lotniskowej wieży ciśnień oraz wieży spadochronowej. Oba obiekty w ramach odpowiedzialności muzeum za krajobraz kulturowy mają zostać przejęte i wyremontowane oraz przystosowane do nowych potrzeb. Galeria historyczna zlokalizowana w wieży oraz kawiarnia i taras widokowy dostępne dla zwiedzających od strony ul. Spacerowej będą stanowić nową ofertę turystyczną.

Specyficzne problemy konserwatorskie kolekcji lotniczej prezentował Jacek Zagożdżon, kierownik Działu Historii Lotnictwa i Edukacji.

Seminarium było okazją nie tylko do naukowych i stricte merytorycznych debat. Ważną częścią była integracja środowiska muzealników i pasjonatów, którzy uczestniczyli w spotkaniu.  W historycznym entourage’u Sali Kolumnowej Rektoratu Lotniczej Akademii Wojskowej, który mieści się w historycznych wnętrzach pałacu Mniszchów, odbyła się uroczysta kolacja dla uczestników Seminarium, w której uczestniczył gen. bryg. pil. dr Grzegorz Ślusarz, dowódca 4. Skrzydła Lotnictwa Szkolnego i Członek Rady Muzeum przy Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie.

W programie drugiego dnia Seminarium miał miejsce wernisaż wystawy obrazów artysty-malarza Dariusza Kalety. „Magiczny Lechistan” to ekspozycja składająca się z dwudziestu dwu obrazów, przede wszystkim z cyklu pod tym samym tytułem, ale także z kilku wcześniejszych dzieł. Niemal wszystkie wykonane są w konwencji military fantasy. Autor nawiązuje w nich, ikonograficznie i technicznie do tradycji naszego malarstwa historycznego i symbolistycznego, twórczo wplatając w to współczesne polskie konotacje militarne, a to wszystko wzbogacając jeszcze odniesieniami mitologicznymi. W pracach widać twórcze odniesienia do takich sław jak Józef Brandt, Jacek Malczewski, czy Jan Matejko. Ekspozycja będzie czynna w siedzibie Muzeum Sił Powietrznych do końca roku.

Ostatni dzień VI. Seminarium Muzealnictwa Wojskowego to podróż studyjna szlakiem historii lotniczego garnizonu. Uczestnicy wyprawy odwiedzili miejsca związane  z przeszłością i rozwojem Szkoły Orląt oraz Twierdzy Dęblin, poznali także strukturę dawnego Dęblińskiego Węzła Lotnisk oraz funkcjonowanie szkolenia lotniczego obecnie. Program podróży objął wieżę kontroli lotów, domek pilota, hangar obsługi technicznej samolotów Bielik, hangar szkoleniowy Centrum Szkolenia Inżynieryjno Lotniczego z prawdziwymi perełkami dla miłośników historii lotnictwa wojskowego, pozostałości fortu nr III  – dawnej strzelnicy lotniczej, lotniskową wieżę ciśnień i wieżę spadochronową, kompleks dydaktyczny Lotniczej Akademii Wojskowej,  Fort Mierzwiączka. Ostatnim akcentem było zwiedzanie cytadeli dawnej Twierdzy Dęblin w tym galerii historycznej przygotowanej przez Nadwiślańskie Stowarzyszenie Historii Militarnej.

W dyskusjach kończących cykl sesji naukowych wyrażone zostały wnioski zgłaszane podczas Seminarium. Kapitan inż. Karol Bałdyga z 8. Bazy Lotnictwa Transportowego w Balicach zwrócił uwagę na konieczność starań o przejmowanie przez muzea statków powietrznych, które mają dopiero „zejść z linii”. Podał tu casus samolotów TS-11 „Iskra”, które niedawno zakończyły służbę. Zastępca dyrektora Muzeum Sił Powietrznych – Jakub Mitek stał się wyrazicielem marzenia wszystkich uczestników seminarium, żeby zachować w stanie lotnym przynajmniej 2-3 samoloty TS-11 „Iskra”, które mogłyby stanowić rdzeń „zespołu reprezentacyjnego Sił Powietrznych”.

Postulat ten jest zbieżny z jednym z zapisów  Koncepcji rozwoju muzealnictwa wojskowego na lata 2019 – 2028 o utworzeniu wystawy pn. „Żywe Muzeum”. Mowa jest w nim o utworzeniu kolekcji latających historycznych statków powietrznych, związanych z polskim lotnictwem wojskowym, co umożliwi stworzenie unikatowego produktu turystyki kulturowej w Europie Środkowo-Wschodniej. Muzeum poprzez udostępnienie przestrzeni hangarowej kolekcjonerom sprzętu lotniczego mogłoby uzyskać możliwość prezentacji na swoim terenie samolotów zbyt drogich do pozyskania w innej formie.

Tomasz Miegoń, dyrektor Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni wskazał na przykład podobnie funkcjonującego eksponatu, jakim jest Okręt-Muzeum ORP „Błyskawica”. Dr Mariusz Niestrawski, z Muzeum Narodowego Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie postulował konieczność stworzenia szlaku placówek muzealnych, które dysponują statkami powietrznymi oraz innymi lotniczymi eksponatami. Taka baza internetowa mogłaby stać się doskonałym przewodnikiem dla miłośników awiacji, którzy podróżują po Polsce w poszukiwaniu lotniczych historii.

 

Podczas VI Seminarium Muzealnictwa Wojskowego była podkreślana potrzeba cyklicznych spotkań grona osób zarządzających i liderów z muzeów o profilu wojskowym. Wskazywano również na potrzebę utworzenia, długo oczekiwanego Zespołu do Spraw Rozwoju Muzeów Wojskowych.

 

Zgodnie z zapisami Koncepcji Rozwoju Muzealnictwa Wojskowego na lata 2019 -2028 w celu podjęcia koordynacji i integracji działań muzeów wojskowych – obok realizowanych obecnie przez Departament Edukacji, Kultury i Dziedzictwa w obszarze nadzoru finansowo-merytorycznego – zachodzi potrzeba powołania decyzją Ministra Obrony Narodowej komórki o proponowanej nazwie Zespół do Spraw Rozwoju Muzeów Wojskowych przy Dyrektorze Departamentu Edukacji, Kultury i Dziedzictwa.

 

Jego rolą byłoby m.in. planowanie rozwoju, analizowanie, ocena i koordynowanie planów jednostkowych tych placówek, w tym uznanych do wspólnej realizacji, monitorowanie  i nadzorowanie skuteczności ich wykonywania, pomoc i wsparcie w możliwych obszarach ze strony resortu obrony narodowej i innych instytucji działających w płaszczyźnie kultury i ochrony zabytków.

Przewodniczyć Zespołowi do Spraw Rozwoju Muzeów Wojskowych miałby Dyrektor Departamentu Edukacji, Kultury i Dziedzictwa lub wskazana przez niego inna osoba, a w jego składzie powinni współpracować dyrektorzy muzeów, kierownicy oddziałów oraz wskazani przez Dyrektora DEKiD przedstawiciele komórki kompetencyjnej Departamentu. Spotkania przedstawicieli Zespołu powinny odbywać się nie rzadziej niż raz w kwartale, a jego posiedzenia powinny być protokółowane. Decyzje o spotkaniach i tematach koniecznych do omówienia podejmowałby Dyrektor DEKiD, który każdorazowo, po wyznaczeniu terminu spotkania Zespołu, wystosuje zaproszenia na posiedzenie.

Działalność przedmiotowego Zespołu byłaby formą nadzoru nad rozwojem oraz realizacją zadań wojskowych placówek muzealnych w zakresie merytorycznym i finansowym. Pozwoliłaby również na korelację planów działania, rozliczanie zadaniowe, uzgadnianie współpracy z określeniem zadań priorytetowych oraz eliminowanie pojawiającego się ryzyka w całym procesie zarządzania różnymi projektami.

Uczestnicy Seminarium w rozmowach kuluarowych podnosili również potrzebę zdecydowanego zwiększenia wydatków na wynagrodzenia pracowników muzealnych, zwiększenia liczby etatów pracowników merytorycznych i obsługi techniczno-administracyjnej muzeów, pilnego zabezpieczenia posiadanych przez muzea na ekspozycjach zewnętrznych, wielkogabarytowych zabytków techniki wojskowej, przeznaczenia koniecznych środków na przeprowadzenie konserwacji eksponatów muzealnych małogabarytowych  i wielkogabarytowych oraz podjęcie działań niezbędnych do ich odbudowy i gruntownej renowacji.

 

Ideałem było by zapewnienie długofalowego finansowania organizacji, budowy i wyposażenia na terenie muzeów kompleksu warsztatów przeznaczonych do prowadzenia konserwacji posiadanego sprzętu ciężkiego, zaspokojenie wszystkich potrzeb inwestycyjnych związanych z rozwojem muzealnictwa wojskowego oraz stałe unowocześnianie ekspozycji muzealnych.

 

W dobie pilnych potrzeb wynikających z wdrożenia nowej Ustawy o Obronie Ojczyzny, należy sobie zdać sprawę, że być może, trzeba będzie poczekać nim strumień niezbędnych środków finansowych na wyżej wymienione cele, zostanie skierowany na rzecz realizacji założeń Koncepcji rozwoju muzealnictwa wojskowego na lata 2019 – 2028. Nie zmienia to faktu, że potrzeby muzeów wojskowych w zakresie zabezpieczenia wielkogabarytowych obiektów eksponowanych od dziesięcioleci pod gołym niebem, nie mogą czekać w nieskończoność.

Współorganizatorem już po raz kolejny było Muzeum Wojskowe w Białymstoku, którego dyrektor Robert Sadowski zasiada również w Radzie Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie.

Partnerami Seminarium byli: Stowarzyszenie Muzealników Polskich oddział Lubelski, Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, Lotnicza Akademia Wojskowa, 4. Skrzydło Lotnictwa Szkolnego, 41. Baza Lotnictwa Szkolnego, Centrum Szkolenia Inżynieryjno-Lotniczego, 1. Batalion Drogowo-Mostowy.

 

Muzeum Sił Powietrznych wyraża wdzięczność i dziękuje za pomoc przy organizacji VI Seminarium Muzealnictwa Wojskowego:

 

gen. bryg. pil. dr Krzysztofowi Cur – Rektorowi – Komendantowi Lotniczej Akademii Wojskowej

płk. pil. dr inż. Grzegorzowi Ślusarzowi – Dowódcy oraz pracownikom 4. Skrzydła Lotnictwa Szkolnego

płk. pil. d.r Pawłowi Marcinkowskiemu – Dowódcy oraz pracownikom 41. Bazy Lotnictwa Szkolnego

ppłk. mgr. inż. Jackowi Zaniewskiemu – Dowódcy 1. Dęblińskiego Batalionu Drogowo-Mostowego

płk. mgr. inż. Mariuszowi Borucińskiemu – Komendantowi Centrum Szkolenia Inżynieryjno-Lotniczego

Kierownikowi Arturowi Kozakowi oraz pracownikom Domów Studenckich Dedal i Ikar

Jakubowi Czułowskiemu oraz pracownikom Kompleksu Gastronomiczno-Konferencyjnego LAW

Miesięcznikowi Polska Zbrojna oraz Tygodnikowi Echo Katolickie za patronat medialny nad wydarzeniem

 

 

Opracowanie: Jakub Mitek, Malwina Markiewicz

Zdjęcia:  Jacek Zagożdżon, Paweł Pawłowski