wspomnienie o płk. pil. Piotrze Abakanowiczu

Czerwiec to czas pamięci. Wspominamy przy tej okazji wiele ważnych rocznic. W dniu 21 czerwca przypadnie 129 rocznica urodzin Piotra Abakanowicza jednego z prekursorów polskiego lotnictwa wojskowego. Dnia 1 czerwca minęła zaś 71 rocznica jego tragicznej śmierci w więzieniu we Wronkach w 1948 roku. Wizerunek tego pilota oraz wspomnienie o nim jest cały czas obecne w historii przekazywanej przez Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie. Otwarta w sierpniu 2018 roku wystawa stała pn. „Historia polskiego lotnictwa wojskowego” – z okazji Centralnych obchodów 100- lecia polskiego lotnictwa wojskowego – prezentuje portret pilota w części poświęconej zasłużonym lotnikom, tuż obok Stefana Bastyra, Janusza de Beurain czy Władysława Torunia.

Piotr Abakanowicz urodził się 21 czerwca 1889 roku w Warszawie. Był absolwentem Korpusu Kadetów w Kijowie. Od 1 czerwca 1909 roku przez dwa lata uczył się w Pawłowskiej Szkole Wojennej w Petersburgu. Po ukończeniu edukacji, w stopniu podporucznika został skierowany do Wołyńskiego Pułku Gwardii. W momencie wybuchu pierwszej wojny światowej był dowódcą kompanii, walczył na froncie przeciw niemieckim. W grudniu 1914 roku został ranny pod Łodzią. W październiku następnego roku wyznaczono go na dowódcę kompanii w zapasowym batalionie 3. Dywizji Gwardii. Od sierpnia do grudnia 1916 roku przeszedł przeszkolenie w szkole pilotażu w Gatczynie. Po jego ukończeniu został wysłany do Anglii na kurs komendantów szkół lotniczych. Ukończył kurs w sierpniu 1917 roku. Po powrocie do Rosji został skierowany do I. Korpusu Polskiego. W stopniu podpułkownika pilota był dowódcą „Awiacji I. Korpusu Polskiego”. Później być może służył w Armii Czerwonej. 14 sierpnia 1920 roku Piotr Abakanowicz złożył podanie o przyjęcie do Wojska Polskiego. Dopiero 19 maja następnego roku przychylono się do jego prośby jednocześnie oczyszczając go z zarzutów o współpracę z bolszewikami. Abakanowicz otrzymał przydział do 1. Pułku Lotniczego, lecz od razu wysłano go do Wyższej Szkoły Pilotów w Grudziądzu, gdzie miał wznowić umiejętność latania. Od 20 lipca był przez krótki czas komendantem tej placówki. 20 września skierowano go do Krakowa, gdzie objął dowództwo nad II. dywizjonem wywiadowczym wchodzącym w skład 2. Pułku Lotniczego. 1 czerwca 1923 roku został przeniesiony do Poznania. W 3. Pułku Lotniczym do 11 lipca także dowodził dywizjonem. W okresie od 11 sierpnia do 6 listopada pełnił obowiązki dowódcy 3. Pułku Lotniczego. Później mianowano go dowódcą batalionu rekruckiego, a 14 marca 1924 roku został dowódcą batalionu lotniczego. Po niespełna ośmiu miesiącach trafił do Torunia, od 5 listopada do 25 stycznia następnego roku Abakanowicz zajmował tam stanowisko zastępcy dowódcy 4. Pułku Lotniczego. Pomiędzy 14 kwietnia 1925 a 25 stycznia 1927 roku znajdował się na analogicznym stanowisku w 3. Pułku Lotniczym. Później dowodził oddziałem Służby Lotniczej. W listopadzie 1927 roku Piotr Abakanowicz został wyznaczony dowódcą 11. Pułku Myśliwskiego w Lidzie. W połowie lipca 1928 roku jednostka ta została rozwiązana, a w jej miejsce w Lidzie utworzono 5. Pułk Lotniczy, na czele którego postawiono ppłk. Piotra Abakanowicza. 24 sierpnia 1929 roku Abakanowicz lecąc na samolocie liniowym Potez XXVa2 odniósł poważny wypadek, który uniemożliwił doświadczonemu lotnikowi pełnienie służby w powietrzu. 8 stycznia 1930 roku ppłk Abakanowicz opuścił Lidę i przeniósł się do Poznania, gdzie do końca czerwca był dowódcą batalionu lotnictwa. 30 listopada 1930 roku został przeniesiony w stan spoczynku.

Piotr Abakanowicz nie brał udziału w walkach wrześniowych 1939 roku. Zaangażował się jednak pod okupacją w działalność konspiracyjną. Wstąpił do Narodowych Sił Zbrojnych używając w trakcie wojny pseudonimów „Barski”, „Grey” i „Grządziel”. W 1944 roku w wyniku rozłamu w NSZ został członkiem NSZ-ZJ. Od czerwca do sierpnia 1944 pełnił funkcję komendanta Okręgu VI NSZ obejmującego powiat warszawski zaś od października 1944 był szefem sztabu NSZ. W styczniu 1945 roku otrzymał awans do stopnia pułkownika NSZ oraz objął funkcję komendanta Obszaru Południe NSZ. W październiku 1945 został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa, a następnie w procesie przed Wojskowym Sądem Rejonowym w więzieniu na Mokotowie został skazany na karę śmierci. Ostatecznie kara śmierci została zamieniona na karę dożywotniego więzienia, a w 1947 zmniejszono ją do 15 lat pozbawienia wolności. Abakanowiczowi jednak nie dane było wyjść na wolność. Zmarł 1 czerwca 1948 roku najprawdopodobniej po pobiciu przez funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa (inna wersja mówi, że popełnił samobójstwo). W czerwcu 1991 roku prochy płk. Piotra Abakanowicza zostały ekshumowane z cmentarza we Wronkach. Powtórny pogrzeb odbył się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie w asyście Kompanii Reprezentacyjnej Wojska Polskiego.