Amerykańskie gwiazdy na polskim niebie

Wystawa pt. AMERYKAŃSKIE GWIAZDY NA POLSKIM NIEBIE prezentuje najważniejsze wątki stuletniej współpracy i kontaktów polsko – amerykańskich w dziedzinie lotnictwa wojskowego w latach 1919-2019. A wszystko zaczęło się dwóch polskich bojowników o niepodległość Rzeczpospolitej przeciwko Rosji:  Tadeusza Kościuszki i Kazimierza Pułaskiego, którzy zmuszeni byli emigrować do Ameryki z kraju przed represjami, w drugiej połowie XVIII wieku. Na nowym lądzie wzięli udział w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Ich legenda i wykazane bohaterstwo są żywe do dziś w USA. Szczególnie brygadier Kazimierz Pułaski cieszy się niebywałym szacunkiem w narodzie amerykańskim za swą śmiertelną ofiarę pod Savannah w 1779r. Zasługi Pułaskiego i Kościuszki dla budowania potęgi militarnej Stanów Zjednoczonych Ameryki miały wpływ na kolejne pokolenia amerykańskich obywateli.

Urodzony w 1893 roku Merian Cooper, amerykański pilot wojskowy z I wojny światowej -prawnuk żołnierza Konfederacji, na którego rękach umierał Pułaski, w ramach długu wdzięczności dla narodu polskiego za śmierć Polaka, współtworzy na jesieni 1919 roku 7 Eskadrę złożoną z kilkunastu pilotów amerykańskich, walczących na froncie polsko- ukraińsko-bolszewickim.

Te tragiczne okoliczności dla budowania przyjaźni polsko-amerykańskiej rozpoczynają wątek narracyjny naszej wystawy. Z okresu międzywojennego przedstawiamy nieznane szeroko fakty i wydarzenia, które świadczą o kontynuowaniu wspólnoty losów żołnierskich polsko- amerykańskich. Podobnie podczas II wojny światowej polski sztandarowy 303. Dywizjon kontynuuje tradycje 7 Eskadry amerykańskiej 1919-1920. Wielu Polaków służyło w lotnictwie amerykańskim, wielu latało na amerykańskich samolotach. Narodziły się wielkie indywidualne przyjaźnie i braterstwo broni.

Po zakończeniu II wojny światowej wspólne kontakty Polski z USA i całym Zachodem uległy całkowitemu zerwaniu. Zniszczono nawet jedyne dwa egzemplarze Spitfire, które prezentowano pod koniec lat 40-tych w Muzeum Wojska Polskiego. Powstały dwa wrogie bloki polityczno- wojskowe – NATO ze Stanami Zjednoczonymi i Układ Warszawski ze Związkiem Radzieckim. Polska, w wyniku rozstrzygnięć jałtańsko- poczdamskich, znalazła się Bloku Wschodnim. Do końca lat 80-tych XX w. trwała „zimna wojna”. Jakiekolwiek kontakty z obywatelami państw zachodnich, a najbardziej USA, były surowo zakazane. Groziło wydalenie z wojska i oskarżenie o szpiegostwo. Kontakty na polu militarnym były niedopuszczalne. Działały embarga obustronne, które miały zapobiegać przenikowi do wrogich bloków technologii, która mogła mieć zastosowanie militarne.

Po upadku komunizmu w Polsce, stosunki polsko-amerykańskie zyskały inny jakościowo wymiar. Po wstąpieniu w 1999 roku do struktur NATO uzyskaliśmy dostęp do amerykańskich technologii wojskowych, w tym do zakupu samolotu F-16. Współdziałanie w ramach Sojuszu Północnoatlantyckiego umożliwiało  szkolenie polskich pilotów i personelu technicznego w USA. Po dziś dzień nasi lotnicy wraz z Amerykanami biorą udział w zaawansowanych ćwiczeniach wojskowych. Zwieńczeniem tej współpracy jest planowane przez resort obrony narodowej nabycie najnowocześniejszego amerykańskiego sprzętu lotniczego w postaci samolotu F-35.

Kuratorzy: dr Roman Kozłowski, Marcin Arbuz