wernisaż: Dyplomy i świadectwa ukończenia szkół i kursów lotniczych okresu międzywojennego 1918-1939

Odbudowa i rozwój systemu edukacyjnego żołnierzy, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku, były priorytetami ówczesnych organów państwowych. W II Rzeczypospolitej pojawiły się dogodne warunki do powrotu oświeceniowych idei utworzenia odrębnego szkolnictwa wojskowego w Polsce. Powojenna rzeczywistość, brak stabilności granic państwa były impulsem do zwiększenia wysiłku w przeszkoleniu kadry dowódczej oraz odbudowy i rozwoju armii. Znaczącą rolę w tworzeniu instytucji szkolnictwa wojskowego odegrali oficerowie wywodzący się z sił zbrojnych dawnych zaborców, wyszkoleni w różnych organizacjach wojskowych, posiadający odmienne doświadczenia bojowe.

Lata 1918 – 1921 to okres kształcenia polskich kadr wojskowych na kursach oficerskich poszczególnych specjalności – w tym pilotów w powstającym lotnictwie. Była to odpowiedź na większe potrzeby Sił Zbrojnych i szybką odbudowę armii w trakcie wojny polsko-bolszewickiej. W latach 1922 – 1939, nazywanych „etapem pokojowym”, podjęto decyzję o utworzeniu w Wojsku Polskim stałej zawodowej kadry oficerskiej i podoficerskiej, tworzenia centrów wyszkolenia różnych rodzajów broni. Powoływano nowe szkoły oficerskie i podchorążych, ujednolicono system kształcenia i dokształcania oficerów zawodowych.

5 listopada 1925 roku powstała Oficerska Szkoła Lotnictwa w Grudziądzu, która miała kształcić, na dwuletnim kursie, kandydatów na pilotów i obserwatorów. Jej głównym celem było fachowe przygotowanie oficerów kadry lotniczej.  Placówkę 14 kwietnia 1927 r. przeniesiono do Dęblina. W 1928 r. zmieniono jej nazwę na Szkołę Podchorążych Lotnictwa. Tradycje uczelni kontynuowane były po II wojnie światowej: od 1945 roku jako Wojskowa Szkoła Pilotów w Dęblinie, w latach 1947-1968 funkcjonowała pod nazwą Oficerska Szkoła Lotnicza. Przyznanie tytułu szkoły wyższej 1 stycznia 1968 r.,  spowodowało zmianę nazwy na Wyższą Oficerską Szkołę  Lotniczą (WOSL), by w 1994 roku zmienić ją na: Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych (WSOSP). Od 2018 roku szkoła funkcjonuje pod obecną nazwą: Lotnicza Akademia Wojskowa.

Wojskowy system edukacyjny pozostał względnie stabilny do czasu wybuchu II wojny światowej. Absolwenci szkół i kursów stanowili liczną i dobrze przygotowaną kadrę.

Rozwojowi szkolnictwa wojskowego towarzyszyły zmiany w zakresie programu nauczania i dokumentacji szkolnej. Dyplomy i świadectwa ukończenia kursów i szkół były istotnym elementem wieńczącym proces edukacji i potwierdzeniem uzyskanych kwalifikacji zawodowych w trakcie służby wojskowej.

Wystawa pt. „Dyplomy i świadectwa  ukończenia szkół i kursów lotniczych  okresu międzywojennego 1918-1939 ”, prezentuje przekrój dyplomów, świadectw oraz zaświadczeń uzyskanych przez absolwentów na różnych poziomach szkolenia w specjalności lotniczej – szkołach, kursach aplikacyjnych, podwyższających umiejętności pilotażowe personelu latającego. W przeważającej części oryginalne dokumenty dotyczą kursów przeszkolenia w różnych specjalnościach, które miały miejsce w Dęblinie. Zaprezentowane są także dyplomy z pozostałych ośrodków szkoleniowych, m.in. Szkoły Pilotów w Bydgoszczy, Wojskowej Szkoły Lotniczej w Warszawie, Szkoły Obserwatorów w Ławicy.

Na ekspozycji widzowie odnajdą losy żołnierzy lotnictwa okresu międzywojennego. Część z nich zrobiła kariery w lotnictwie międzywojennym, później w Polskich Siłach Powietrznych  na Zachodzie, ale byli również tacy, którzy ginęli w tragicznych wypadkach lotniczych, jak kpt. Stanisław Pawłowski i mjr dypl. pil. Jerzy Rychłowski, którzy zginęli 25 kwietnia 1929 roku w katastrofie samolotu Potez XVA2 nr 40.55.

Każdy z dokumentów prezentuje unikalną wartość historyczną, opowiada nam również losy absolwentów. Wśród nich wyróżnić można oryginalny dyplom gen. bryg. obs Stefana Sznuka (1896-1986),  który od listopada 1936 r. był Komendantem Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie oraz Komendantem Centrum Wyszkolenia Lotnictwa nr 1 w Dęblinie.

Uwagę zwraca także dyplom płk dypl. pil. Wojciecha Kołaczkowskiego – jednej z  barwniejszych postaci z historii wojennej lotnictwa polskiego w Wielkiej Brytanii. Był absolwentem dęblińskiej Szkoły Podchorążych Lotnictwa (VII promocja), dowódcą 303 Dywizjonu Myśliwskiego „Warszawskiego” im. T. Kościuszki, uczestnikiem kampanii francuskiej i Bitwy o Anglię. W latach 1942-1943 był dowódcą 2. Polskiego Skrzydła Myśliwskiego (dywizjony: 303, 316 i 317), w 1943 dowodził 1. Skrzydłem Myśliwskim (dywizjony: 302, 306, 316 i 317), do końca wojny pełnił funkcję attaché lotniczego w Ambasadzie Polskiej w Londynie. Pasjonował się sportem: brał udział w zawodach lotniczych oraz rajdzie samochodowym w Monte Carlo. Jego wizerunek został uwieczniony na samolocie MiG-29 nr 67 w 23. Bazie Lotnictwa Taktycznego w Mińsku Mazowieckim.

Prezentację dyplomów i świadectw uzupełniają biogramy absolwentów, odręczne życiorysy, karty ewidencyjne i raporty, programy szkoleń, książki lotów, modele statków powietrznych służących do szkolenia, odznaczenia oraz informacje o poszczególnych ośrodkach szkoleniowych dla kadr lotnictwa wojskowego funkcjonujących w II Rzeczypospolitej Polskiej.

Na ekspozycji zaprezentowane zostaną także archiwalne fotografie, m.in. pochodzące z albumu fotograficznego III. Kursu aplikacyjnego oficerów lotnictwa z lat 1935-1936 w Dęblinie, pozyskanego do zbiorów w br. roku przez Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie.

Zaprezentowany zbiór dyplomów pochodzi z kolekcji kmdr. rez. dr Waldemara Wójcika. Fotografie archiwalne zostały użyczone z kolekcji Roberta Gretzyngiera.

Wystawa czasowa:

Dyplomy i świadectwa  ukończenia szkół i kursów lotniczych  okresu międzywojennego 1918-1939  – wystawa z okazji  96. rocznicy powstania „Szkoły Orląt” i 103. rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę

Scenariusz wystawy: Paweł Pawłowski, dr Roman Kozłowski, Dagmara Krukowska

Współpraca: Robert Gretzyngier, Jacek Zagożdżon, Katarzyna Ragus, Malwina Markiewicz

Partnerzy wystawy: Lotnicza Akademia Wojskowa, Ogólnokształcące Liceum Lotnicze w Dęblinie, Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego

Wystawa będzie prezentowana do 30 kwietnia 2022 r.

miejsce: Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie, ul. Lotników Polskich 1