W cieniu katyńskiego lasu

We wtorek, 13 kwietnia 2021 r. z okazji Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej odbędzie się uroczyste odsłonięcie Bramy Pamięci oraz wernisaż wystawy pt. „W cieniu Katyńskiego Lasu”.

Wystawa nawiązuje do 81. rocznicy Zbrodni Katyńskiej i została przygotowana we współpracy z Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie oraz jego oddziałem martyrologicznym- Muzeum Katyńskim.

Na ekspozycji zaprezentowane zostaną obiekty wydobyte podczas prac archeologiczno-ekshumacyjnych w Katyniu, Miednoje i Charkowie w latach 1991-1996, prowadzonych przez zespoły polskich archeologów, pod kierownictwem Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Zobaczymy m.in. odznaki, orły lotnicze, a także fotografie i pamiątki po kpt. pil. Bronisławie Drzewieckim – uczestniku wojny polsko-bolszewickiej, pilocie z 1 Pułku Lotniczego, osadzonego w obozie w Starobielsku, zamordowanego w 1940 roku przez NKWD w Charkowie.

Klamrę dziejów na tej ekspozycji będą stanowić zdjęcia i pamiątki związane z generałem pilotem Andrzejem Błasikiem ( dowódcą Sił Powietrznych w latach 2007-2010) – udostępnione przez żonę – panią Ewę Błasik. Wśród przekazanych pamiątek, uwagę pragniemy zwrócić na eksponowane mundury generalskie – wyjściowy i galowy oraz kombinezony, w których Generał, jako czynny pilot, wykonywał loty. Ważnym elementem wystawy jest urna z ziemią pochodzącą z miejsca katastrofy rządowego samolotu z delegacją na uroczyste obchody 70. rocznicy Zbrodni Katyńskiej. 10 kwietnia 2010 roku. Prezentujemy odznakę „Zasłużony Pilot Wojskowy”, którą Generał miał wpiętą w mundur, w chwili katastrofy – widoczne są na niej pozostałości gruntu oraz uszkodzenia jakie powstały w wyniku uderzenia. Uwagę przykuwa alegorycznie zdobiony hełm pilota GSz-5 oraz kolekcja pamiątek, w tym  medali pamiątkowych obrazujących dokonania i karierę generała Andrzeja Błasika.

Wystawa towarzyszyć będzie uroczystemu odsłonięciu Bramy Pamięci – tablicy memoratywnej upamiętniającej lotników, którzy zginęli w katastrofie.

Wraz z realistycznym rzeźbiarskim popiersiem generała pilota Andrzeja Błasika i tablicą poświęconą generałowi – inicjatorowi powstania Muzeum w Dęblinie, tablica ta tworzy „Bramę Pamięci”- miejsce dedykowanego osobom i wydarzeniom ważnym dla historii polskiego lotnictwa.

Projekt upamiętnienia powstał z inicjatywy Muzeum Sił Powietrznych. Autorem projektu oraz jego realizacji jest artysta rzeźbiarz- prof. Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, dr hab. Tomasz Sobisz.

Wystawa będzie otwarta do dnia 14 listopada 2021 r.

Zbrodnia Katyńska to symboliczne określenie mordu popełnionego wiosną 1940 r. przez funkcjonariuszy sowieckiego NKWD na Polakach, więzionych w obozach specjalnych w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz w więzieniach na obszarze tzw. Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi (Kresy Wschodnie II RP, które po agresji 17 września 1939 r. zostały włączone do ZSRS).

„Ze Smoleńska donoszą, że miejscowa ludność wskazała władzom niemieckim miejsce tajnych egzekucji masowych, wykonywanych przez bolszewików, i gdzie GPU wymordowało 10 000 polskich oficerów…” donosiło 13 kwietnia 1943 r. radio Berlin.

W bezimiennych grobach życie straciło blisko 22 tysiące polskich obywateli – oficerów wojska polskiego, służb mundurowych, przedstawicieli inteligencji i duchowieństwa. Wśród ofiar mordu znaleźli się również polscy lotnicy, których los rzucił na wschód w śmiertelne objęcia Związku Sowieckiego. Skala represji i zbiorowy profil ofiar, motywy podjęcia decyzji i sposób jej przeprowadzenia – kwalifikują ją do uznania za zbrodnię ludobójstwa, której 80. rocznicę obchodzimy w tym roku. Pod koniec walk wrześniowych, kiedy jasne stało się, że zwycięstwo ani przedłużanie obrony nie jest możliwe, polscy lotnicy zgodnie z rozkazami dowództwa podjęli ewakuację w celu prowadzenia dalszej walki na Zachodzie. W obliczu sowieckiego ataku, który nastąpił 17 września 1939 r. ewakuacja ta okazała się szczególnie utrudniona. Podpisany 23 sierpnia 1939 r. w Moskwie pakt z Trzecią Rzeszą – znany jako pakt Ribbentrop-Mołotow – otworzył Stalinowi drogę do wzięcia do niewoli tysięcy polskich żołnierzy, w tym lotników, których osadzono w trzech głównych obozach: Katyniu, Charkowie i Miednoje. W dniu 2 marca 1940 r. szef NKWD Ławrientij Beria przesłał do Józefa Stalina tajną notatkę nr 794/B, w której zasugerował wymordowanie polskich jeńców. Józef Stalin wspólnie z innymi członkami Politbiura podjął decyzję o fizycznej likwidacji wziętych do niewoli żołnierzy zatwierdzając notatkę własnoręcznym podpisem. W konsekwencji 22 marca 1940 roku Beria wydał tajny rozkaz nr 00350 który 3 kwietnia 1940 r. zapoczątkował eksterminację. Wśród prawie 22 tysięcy ofiar mordu znaleźli się także lotnicy. Uznany badacz historii lotnictwa Jerzy Pawlak podaje, że wśród zamordowanych było 268 oficerów, podchorążych i podoficerów lotnictwa Wojska Polskiego. Do tych ofiar należy jeszcze dołączyć 64 nazwiska lotników, którzy zginęli lub zmarli w obozach pracy przymusowej i innych miejscach kaźni. Spośród szeregu przedstawicieli korpusu lotnictwa zamordowanych przez Sowietów w 1940 roku trudno jest wybrać osoby ważniejsze, czy mniej ważne. Mord dokonany na polskich żołnierzach, przedstawicielach elit i inteligencji miał swoje poważne następstwa, których doświadczamy do dzisiaj.

Katastrofa smoleńska – katastrofa lotnicza polskiego samolotu wojskowego, do której doszło pod Smoleńskiem (Federacja Rosyjska) 10 kwietnia 2010 roku. Zginęło w niej dziewięćdziesiąt sześć osób, czyli wszystkie obecne na pokładzie. Byli wśród nich: prezydent Rzeczpospolitej Lech Kaczyński z małżonką, Marią Kaczyńską, ostatni prezydent RP na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski, wicemarszałkowie Sejmu i Senatu, grupa parlamentarzystów, dowódcy wszystkich rodzajów Sił Zbrojnych RP, pracownicy Kancelarii Prezydenta, szefowie instytucji państwowych, duchowni, przedstawiciele ministerstw, organizacji kombatanckich i społecznych oraz osoby towarzyszące, stanowiący delegację polską na uroczystości związane z obchodami 70. rocznicy zbrodni katyńskiej, a także załoga samolotu.

Załogę samolotu z 36 Specjalnego Pułku Lotnictwa Transportowego stanowili: dowódca załogi- mjr. pil. Arkadiusz Protasiuk, drugi pilot- ppłk pil. Robert Grzywna, nawigator- kpt. pil. Artur Ziętek, inżynier pokładowy- ppor. Andrzej Michalak, stewardesy: Natalia Januszko, Justyna Moniuszko, Barbara Maciejczyk.