Muzeum - trzecie miejsce

W latach 80-tych XX w dyskursie socjologicznym pojawiło się nowe pojęcie „trzecie miejsce”, odnoszące się do neutralnej przestrzeni, pomiędzy domem a pracą, w której możemy spędzać czas. Wykładnią tej teorii, autorstwa Ray’a Oldenburga, były miejsca komercyjne, jak kawiarnie, puby, w których razem z przyjaciółmi nabieramy oddechu po pracy zawodowej i domowej. Koncepcja ta, po wielu społecznych zawirowaniach, odradza się obecnie w świecie współczesnej kultury cyfrowej i komunikacji internetowej, w której kwitną relacje wirtualne. Trzecie miejsce – przestrzeń, która nie wywiera presji, nie kojarzy się z przymusem i szybkością, daje obecnie szansę bibliotekom i muzeom na wypełnienie luki wytworzonej przez wirtualny świat. Bowiem paradygmatem istnienia muzeum nie są zbiory lecz publiczność. Coraz częściej muzealnicy opiekują się zbiorami i funkcjonującą wokół muzeum społecznością. Muzea stają się azylem dla różnych środowisk, które współtworzą owo trzecie miejsce wspólnie z muzealnikami.

Odpowiedzialność za krajobraz kulturowy miasta i regionu, jak również spełnianie roli „trzeciego miejsca” dla lokalnych środowisk, to wyzwania dla państwowej placówki muzealnej, której polityka gromadzenia zbiorów, początkowo ukierunkowana stricte na zabytki techniki lotniczej, stopniowo poszerzana jest o historię Dęblina. Muzeum Sił Powietrznych, funkcjonujące od 2011 roku, wciąż buduje więzi z lokalną społecznością, jednocześnie starając się być ważnym miejscem tworzenia relacji międzypokoleniowych i międzykulturowych dla seniorów i studentów, w tym przede wszystkich studentów zagranicznych.

Z punktu widzenia budowania oferty i wdrażania programu funkcjonowania, działalność muzeum wychodzi poza ramy placówki tematycznej-  wojskowej, technicznej, skupionej na gromadzeniu, ochronie i badaniu kolekcji. Systematycznie proponujemy naszym widzom wyjście poza mury muzeum, stajemy się miejscem spotkań i tworzenia wspólnoty wokół posiadanej kolekcji- pasjonatów, mieszkańców, studentów, żołnierzy. Istotnym czynnikiem dla naszej placówki jest również lokalizacja- w stolicy polskich skrzydeł, która obliguje nas do realizacji określonych działań względem otoczenia i życia lokalnej społeczności.

Ten aspekt funkcjonowania Muzeum Sił Powietrznych został zaprezentowany w referacie przygotowanym przez Pawła Pawłowskiego i Malwinę Markiewicz,  podczas pierwszej konferencji „Miejsca- nie miejsca. Muzea wobec zmian społecznych”, w Katowicach 7-9 marca 2018r.

I Doroczna Konferencja SMP dedykowana była problemom regionalnym widzianym z perspektywy procesów zachodzących w społecznościach lokalnych. W ostatnich latach coraz większe znaczenie nabiera lokalność muzealna. To w małych ośrodkach ujawnia się ogromny potencjał kreatywny i społeczny. Podczas spotkania zostały poruszone między innymi problemy związane z rolą muzeów w budowaniu więzi lokalnych, tworzeniu pamięci regionalnej. Muzea małych ojczyzn, opowiadające o regionie różnią się od siebie profilem, ale łączy je to, że bardziej niż poznaniu, służą integrowaniu lokalnej społeczności na różnych poziomach. Muzeum lokalne służy już nie tylko ochronie kultury materialnej, ale także dziedzictwa niematerialnego, którego depozytariuszem jest właśnie lokalna społeczność.

Konferencja podzielona na cztery bloki tematyczne poruszała zagadnienia z bieżącego funkcjonowania, wymiany doświadczeń polskich muzeów, przedstawionych w ujęciu teoretycznym, praktycznym, jak i w planach rozwoju placówek.

W części inauguracyjnej, list w imieniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego odczytała Paulina Florianowicz- dyrektor Departamentu Dziedzictwa Kulturowego. Konferencję otwarły wystąpienia dyrektor Muzeum Śląskiego Alicji Knast, prezesa Stowarzyszenia Muzealników Polskich Michała Niezabitowskiego, dyrektora Muzeum Miejskiego w Żorach Lucjana Buchalika i dyrektora NIMOZ dr hab Piotra Majewskiego.

Trzydniową debatę podsumowali: prof dr hab. Robert Traba (historyk, kulturoznawca, dyrektor Centrum Badan Historycznych PAN w Berlinie), dr. Eryk Krasucki (adiunkt w Instytucie Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Szczecińskiego) oraz dr Jacek Gądecki (socjolog i antropolog społeczny AGH w Krakowie).

Konferencji towarzyszyła podróż studyjna do dzielnicy Nikiszowiec – zbudowanego z charakterystycznej czerwonej cegły dawnego osiedla robotniczego dla górników z kopalni Giesche (1908-1918), w 2011 roku wpisanego na listę Pomników Historii.

Organizatorami konferencji było Stowarzyszenie Muzealników Polskich oraz Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. Gospodarzem Muzeum Śląskie w Katowicach.