Medal Niepodległości

W Stulecie odzyskania Niepodległości przez Polskę, do Muzeum Sił Powietrznych trafił ciekawy dokument, który będziemy prezentować do końca stycznia przyszłego roku.

Jest to akt nadania odznaczenia Medalu Niepodległości dla Edmunda Langiewicza na mocy zarządzenia Prezydenta RP z 22.12.1931 r. za pracę w dziele odzyskania niepodległości.

Tę cenną rodzinną pamiątkę udostępnił czasowo – na potrzeby prezentacji w muzeum- pan płk. rez. dr Andrzej Przedpełski – autor wielu książek i publikacji o historii Dęblina, członek dęblińskiego oddziału Stowarzyszenia Seniorów Lotnictwa Wojskowego RP.

Z relacji dowiadujemy się, że odznaczony – Edmund Langiewicz, mąż ciotki A. Przedpełskiego – p. Janiny Langiewicz z domu Przedpełskiej, był legionistą w stopniu porucznika. Na mocy zarządzenia Prezydenta RP o ustanowieniu odznaczenia Krzyża i Medalu Niepodległości otrzymał medal, który stał się rodzinną pamiątką. Jego mundur wraz z odznaczeniami znajduje się w sali pamięci Szkoły Podstawowej w rodzinnej miejscowości wujka w Praszce. Po zakończeniu I wojny światowej z polecenia władz wojskowych wujek został skierowany na Śląsk w charakterze instruktora uzbrojenia w III Powstaniu Śląskim. Po zakończeniu II wojny światowej Edmund Langiewicz utrzymywał kontakty z byłymi legionistami, czego pan Przedpełski był naocznym świadkiem w jego mieszkaniu w Warszawie w 1965 roku. W tym czasie przebywał tam kolega Langiewicza z dawniejszych czasów – generał brygady dr Roman Abraham, były dowódca Wielkopolskiej Brygady Kawalerii, który walczył bohatersko pod Kutnem, a później w obronie Warszawy.

Odznaczenie to, jak opisał w swojej książce Marian Romeyko „Przed i po maju” (t.II,str.305, wyd.Warszawa 1976), przysługiwało jedynie legionistom, członkom POW bądź jeszcze wcześniejszych organizacji bojowych Piłsudskiego.

Po śmierci wujka, wyżej opisany dokument pan Andrzej Przedpełski otrzymał od ciotki na pamiątkę. Na bazie listopadowego uniesienia, związanego z obchodami Stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości, pan Przedpełski użyczył nam go, jako ciekawe świadectwo czasu. Dokument będzie można zobaczyć na wystawie głównej „Historia polskiego lotnictwa wojskowego”.

Inicjatywa ustanowienia Krzyża Niepodległości pojawiła się w 1928 roku, bowiem wiele osób zasłużonych dla odzyskania niepodległości nie posiadało żadnych odznaczeń. z uwagi na to, że nie służyli w armii. Pomysł ten spotkał się z poparciem wojska. Na posiedzeniu Głównej Komisji Odznaczeniowej w dniu 11 marca 1929 roku zaproponowano utworzenie specjalnego odznaczenia dla osób zasłużonych dla odzyskania  niepodległości.  W lipcu 1929 roku koncepcja odznaczenia pod nazwa Krzyż Niepodległości została przyjęta przez Komisję a następnie rozporządzeniem Prezydenta RP z dnia 29.10.1930 roku o „Krzyżu i Medalu Niepodległości”, w celu „odznaczenia osób, które zasłużyły się czynnie dla niepodległości Polski w okresie przed wojną światową lub  podczas jej trwania oraz w okresie trwania walk orężnych Polskich w latach 1918-1921, z wyjątkiem wojny polsko-rosyjskiej na obszarze Polski”.

10 marca 1931 roku Sejm ustanowił krzyż  jako odznaczenie wojskowe. Miało to umożliwić przyznawanie odznaczenia posłom i senatorom, którzy w trakcie kadencji nie mogli przyjmować żadnych orderów  i odznaczeń poza odznaczeniami wojskowymi.

Odznaczenia posiadało trzy klasy: Krzyż Nieodległości z Mieczami- dla walczących zbrojnie. Krzyż Nieodległości.  Medal Niepodległości. Nadawał je prezydent RP z rekomendacji premiera i Komitetu Krzyża i Medalu  Niepodległości.  W latach 1930-1938 nadano (w tym pośmiertnie) : Krzyż Nieodległości z mieczami 1816 osobom, Krzyż Nieodległości -35.271 osobom, Medal Nieodległości – 51.665 osobom. Odznaczonym przysługiwały szczególne prawa, m. in.: czynne prawa wyborcze do Senatu, zniżka kolejowa, prawo zaliczenia do wysługi  emerytalnej okresu działalności niepodległościowej, prawo pierwszeństwa przy obsadzie stanowisk państwowych, prawo do otrzymania pracy.

Współcześnie Krzyż Niepodległości powrócił w formie dwuklasowego Orderu Krzyża Niepodległości Ustawą Sejmu RP z sierpnia 2010 r. z mocą obowiązującą od 9 września 2010 r.

Pełna lista odznaczonych Krzyżem i Medalem Niepodległości znajduje się na stronie Instytutu Pamięci Narodowej: