Filmowy wieczór w muzeum

Muzeum Sił Powietrznych rozpoczęło nowy cykl spotkań  – „ Muzealne wieczory filmowe”. Wieczór otworzył i wstępem opatrzył Dyrektor muzeum Paweł Pawłowski.

Premiera nowego cyklu zgromadziła pasjonatów lotnictwa i kina, którzy z nieukrywanym zainteresowaniem obejrzeli pierwszą z naszych propozycji – „Pod twoją obronę”. Był to film czarno-biały z lat 30-tych XX wieku, na podstawie scenariusza Edwarda Puchalskiego i Ferdynanda Goetela, w reżyserii Józefa Lejtesa i E. Puchalskiego. Fabuła filmu nie odbiegała od ówczesnych produkcji filmowych: głównym wątkiem była dramatyczna miłość dwojga młodych ludzi. Mieliśmy jednak okazję obejrzeć, pokazane po raz pierwszy w polskim kinie,  widowiskowe loty samolotów wojskowych i ujęcia kręcone w powietrzu. Zdjęcia lotnicze zostały wykonane w bazie 2. Pułku Lotniczego w Krakowie. Materiał kręcił w powietrzu sierżant plutonu aerofoto Stanisław Meisenhalter (Maysenhalter).

Do dziś na tle ówczesnej produkcji „Pod Twoją obronę” wyróżnia się wysokim poziomem realizacji, montażu i zdjęć. Jak podaje „Film Polski”, na filmie ciąży skaza pozaartystycznej natury. W obawie przed reakcją Kościoła Katolickiego i prasy endeckiej usunięto z czołówki nazwisko Józefa Lejtesa – współreżysera i jednego z najwybitniejszych ludzi kina, którzy pracowali w Polsce przed wojną. Powodem ocenzurowania było żydowskie pochodzenie artysty. Widzimy w filmie liczne akcenty religijne, mające pokazać realia przedwojennej Polski: widok pielgrzymów idących na Jasną Górę, wmontowane fragmenty z rzeczywistych uroczystości w Częstochowie, a także wątek cudownego uzdrowienia rannego w wypadku pilota – głównego bohatera filmu.

Ciekawostką jest również fakt, iż o ile w powszechnych informacjach, uważa się, że film zachował się tylko w  wersji francuskojęzycznej, to mieliśmy okazję obejrzeć dosyć dobrej jakości kopię filmu z polskimi dialogami.

Wprowadzenie historyczne wygłosił Marcin Arbuz- asystent w dziale Historii lotnictwa i wojskowości, przedstawiając historyczne „smaczki”, których widz może się spodziewać.

Publiczność naszego spotkania przede wszystkim interesował aspekt lotniczy ukazany w filmie: m.in myśliwce PWS-A, czyli produkowane licencyjnie w Polsce czechosłowackie samoloty Avia BH-33, które na początku lat trzydziestych weszły na wyposażenie 2. PL w zamian za używane do tej pory, piękne ale niebezpieczne, samoloty SPAD S.61C1. Samoloty PWS-A używane były przez 122. Eskadrę Myśliwską, której godłem był tzw. „papierowy konik”, dobrze widoczny w filmie. Uwagę zwraca na tych samych samolotach inny symbol: kwadrat z dwoma białymi poprzecznymi liniami, wynikający z przemian strukturalnych jednostki. Okres, w którym realizowano zdjęcia do filmu był czasem przejściowym i na samolotach używano dwóch typów oznaczeń (godeł), stąd te różnice. Dla uważnego widza kolejną  gratką były samoloty ze 121. Eskadry Myśliwskiej z charakterystycznym godłem w postaci białego uskrzydlonego grotu, również zauważalne w filmie.

Wracając jednak do 122. Eskadry Myśliwskiej 2. Pułku Lotniczego w Krakowie – to tam 23 lipca 1928 r. został przeniesiony Jerzy Bajan i to właśnie w tej eskadrze zainteresował się akrobacją lotniczą. Stworzył czteroosobowy zespół akrobacyjny złożony oprócz niego z trzech wyróżniających się pilotów: por. Bronisława Kosińskiego, kpr. Stanisława Macka i kpr. Karola Pniaka. W czasie pokazów występowało jednocześnie tylko trzech pilotów – stąd nazwa – „Trójka Bajana”. Zespół uświetniał pokazy lotnicze w Polsce i stał się prekursorem innych grup akrobacyjnych.

W tle przewinęły się również takie samoloty jak PWS-14, Fokker F. VIIb czy PWS-10. W filmie możemy również zobaczyć przykłady wyposażenia lotniczego z tamtego okresu, a więc charakterystyczne skórzane płaszcze lotnicze, gogle, pilotki czy standardowo wówczas używane spadochrony plecowe tzw. Polski Irvin.

Wydarzenie odbyło się dzięki współpracy z Filmoteką Narodową- Instytutem Audiowizualnym, która udostępniła kopię filmu.

Spotkanie było asumptem do kuluarowych rozmów i dyskusji na temat, zarówno kinematografii, jak i lotnictwa…

„POD TWOJĄ OBRONĘ”

PREMIERA:    4 stycznia 1933 roku.

PRODUCENT: POL-TON-FILM

REŻYSERIA: Józef Lejtes, Edward Puchalski

SCENARIUSZ: Edward Puchalski i Ferdynand Goetel.

ZDJĘCIA: Albert Wywerka i Stanisław Meisenhalter (sierżant z plutonu aerofoto 2. Pułku Lotniczego w Krakowie)

Akcja filmu toczy się w latach trzydziestych. Głównym bohaterem jest Jan Polaski (Adam Brodzisz), świeżo upieczony oficer sił powietrznych, kochający z wzajemnością Marylę (Maria Bogda , wł. Janina Kopaczek – Brodzisz). Polaski wszakże to nie tylko zdolny pilot. Pracuje również nad wynalazkiem z dziedziny aeronautyki, którym interesuje się obcy wywiad. Na mityngu lotniczym samolot Jana z niewiadomych przyczyn spada i rozbija się. Maryla oddaje krew potrzebną do transfuzji i dzięki temu jej ukochany pozostaje wśród żywych. Po feralnym locie zostaje mu jednak tragiczna pamiątka – sparaliżowane nogi. Polaski jest załamany. Maryla radzi mu, by nie tracił ducha i udał się po pomoc na Jasną Górę.