Bliżej Historii z Jackiem Biesiadką

dr Jacek Biesiadka

Pochodzi z Poznania, jest z wykształcenia biochemikiem. Od 30 lat zajmuje się badaniem historii fortyfikacji niemieckich w XIX i XX wieku. Jest autorem wielu publikacji poświęconych przede wszystkim fortyfikacjom Twierdzy Poznań i Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego. Prowadzi też działalność wydawniczą, w ramach której publikuje między innymi mapy twierdz fortowych, takich jak np. Poznań, Toruń, Modlin, a ostatnio – Dęblin.

Twierdza Dęblin

Stan zachowania obiektów twierdzy Dęblin jest zróżnicowany. Dobrze zachowana jest Cytadela z koszarami obronnymi, obwodem bastionowym i historyczną zabudową. Jest to jednak teren wojskowy i jego zwiedzanie podlega ograniczeniom. Od zewnątrz można podziwiać doskonale zachowaną Bramę Lubelską z mostem przez wodną fosę. Z dzieł zewnętrznych rdzenia najlepiej zachowana jest reduta I; w formie ziemnych reliktów zachowały się reduta II i luneta III, pozostałe obiekty (lunety II i III oraz fort Gorczakowa) są w zasadzie niezachowane.

Najlepiej zachowanym i zarazem najłatwiej dostępnym do zwiedzania jest fort II Mierzwiączka. Słabiej zachowane lecz mimo tego warte odwiedzenia są forty V Borek, VI Głusiec oraz fort Wannowskiego (fort VI jest na terenie wojskowym). Szczątkowo zachowane są niektóre elementy fortów III i IV (III częściowo na ternie wojskowym). Po forcie I zostało kilka ledwie widocznych profili ziemnych. Dość dobrze zachowało się kilka odcinków dróg fortecznych. W obrębie pierścienia fortowego zachowały się też baterie artyleryjskie – platformy na stokach nasypów kolejowych; schrony amunicyjne i prochownie nie zachowały się.

Umocnienia polowe z I i II wojny światowej to głównie formy ziemne; ich stan zachowania jest zależny od lokalizacji – najlepiej zachowane są umocnienia położone w lasach. Szczególnie dobrze i licznie zachowane są pierwszowojenne fortyfikacje na obszarze Puszczy Kozienickiej oraz na terenach leśnych na wschód od Wisły między Dęblinem a Puławami – zobaczymy tam rowy strzeleckie, ukrycia, baterie polowe i inne.

Ziemne struktury drugowojenne są licznie zachowane w lasach wewnątrz łuku Wisły, na zachodnim brzegu, między Puławami a Kazimierzem Dolnym. Oprócz sieci okopów strzeleckich zobaczymy tam dziesiątki stanowisk artyleryjskich i setki ziemianek.

Najstarsze budynki garnizonowe – koszarowe i magazynowe – zachowały się raczej nielicznie; jest to efektem ich zwykle lekkiej konstrukcji i intensywnych działań wojennych. W dużo lepszej kondycji dotrwały do naszych czasów budynki wzniesione w latach międzywojennych, szczególnie w obrębie lotniska i szkoły lotniczej, wraz z magazynami i warsztatami. Dokładne wyliczenie stanu zachowania poszczególnych budynków wychodzi jednak poza zakres tego opracowania