73 rocznica Marszu Śmierci

Zapraszamy na uroczyste obchody 73. rocznicy „Marszu Śmierci” do Koszalina i do Tychowa. Tegoroczne obchody mają wyjątkowy, dwudniowy charakter i odbywają się pod patronatem burmistrza Tychowa, p. Roberta Falany oraz dyrektora Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie, p. Pawła Pawłowskiego.

 W piątek 20 kwietnia 2018 r o godzinie 10.00 rozpocznie się konferencja popularno-naukowa w Muzeum Obrony Przeciwlotniczej w Koszalinie.

Program:

– uroczyste otwarcie konferencji, przemówienia okolicznościowe

– wykład inauguracyjny – prof. dr hab. Bogusław Polak

– sesja naukowa:

– Historia powstania oraz funkcjonowanie Stalagu Luft IV Groß Tychow– dr Wojciech Grobelski (Muzeum Obrony Przeciwlotniczej w Koszalinie)

– Most pamięci z żyjącymi świadkami wydarzeń. Kontakty Polska-USA” – Jupi Podlaszewski (The English School of  Koszalin)

– listy jeńców Stalagu Luft IV  – czytają uczniowie The English School of Koszalin

– Geneza powstania pomnika w Modrolesie – dr hab. Zygmunt Wujek

– Ślady pamięci wydarte z ziemi” – Paweł Urbaniak, Bałtyckie Stowarzyszenie Miłośników Historii Perun

– podsumowanie- prof. dr hab. Bogusław Polak

– uroczyste otwarcie wystawy Losy alianckich jeńców wojennych Stalagu Luft IV Groß Tychow,  na której zaprezentowane będą autentyczne pamiątki po lotnikach, odnalezione na terenie dawnego obozu.

W sobotę 21 kwietnia, odbędzie się pieszy, symboliczny marsz od stacji kolejowej w Podborsku pod pomnik lotników w Modrolesie. Po oficjalnej ceremonii, której gospodarzem będzie burmistrz Tychowa, p. Robert Falana, w cieniu schronów po dawnej sowieckiej bazie atomowej w Dobrowie, będzie czas na spotkanie pokoleń oraz promocję placówek muzealnych i stowarzyszeń, m.in. Bałtyckiego Stowarzyszenia Miłośników Historii „PERUN”, którzy – jak co roku – swoim zaangażowaniem pięknie wpisują się w tradycję upamiętnienia gehenny lotników alianckich.

Stalag Luft IV – Groß Tychow, to jeden z najmniej znanych obozów dla lotników alianckich, utworzony przez Niemców w okresie II wojny światowej.  Obóz powstał w końcowym okresie II wojny światowej w Żaganiu (niem. Sagan), w kwietniu 1944 r.  jako Stalag Luft IV Sagan-Belaria, stanowiąc początkowo podobóz tamtejszego Stalagu Luft III. Po kilku tygodniach przeniesiono go na Pomorze, w pobliże miejscowości Tychowo. Na nowym miejscu, obóz zlokalizowano w kompleksie leśnym, ok. 2,5 km na północny–wschód od Podborska (niem. Kiefheide) i 5,5 km na północny – zachód od Tychowa. Właśnie tej miejscowości obóz zawdzięcza nazwę Groß Tychow.  Niespełna kilometr od obozowych drutów znajdowała się niewielka osada Modrolas (niem. Mandelatz).

Teren stalagu podzielono na cztery, odgrodzone od siebie pasami granicznymi, sektory A,B,C,D, na których sukcesywnie wznoszono baraki. Zaopatrzenie w wodę miała zapewnić  przepływające nieopodal rzeczki Liśnica i Leszczynka. 14 maja 1944 do przygotowanego sektora A przybył pierwszy transport 64 lotników alianckich. W lipcu tegoż roku, kolejnym transportem przywieziono jeńców z obozów przejściowych Dulag Luft Wetzlar spod Frankfurtu n. Menem oraz z Budapesztu. W miarę oddawanych do użytku baraków, do Modrolasu przybywały kolejne transporty lotników. Te największe liczebnie, dotarły tu latem i jesienią 1944 r. Byli to – ewakuowani drogą morską do Świnoujścia – jeńcy z położonego na Litwie, stalagu Luft VI Heydekrug.  Na tereny te, szybkim marszem, zbliżała się bowiem Armia Czerwona.

Według dokumentacji obozowej, na dzień 1 stycznia 1945 r. w obozie przebywało 8708 Amerykanów, 902 lotników brytyjskiego RAF-u i 132 Rosjan [1]. Co ciekawe, skład grupy RAF był wielonarodowościowy. Doliczono się w niej 147 Kanadyjczyków, 58 Polaków, 37 Australijczyków, 22 Nowozelandczyków, 8 Południowoafrykańczyków, 5 Czechów, 2 Francuzów i 1 Norwega

Stalag Luft IV na terenie Modrolasu funkcjonował niespełna 9 miesięcy. Prawdopodobnie do końca był zależny od obozu w Żaganiu, gdyż przez cały czas korespondencja z Tychowa stemplowana była pieczątkami obozu Stalag Luft III.

Z początkiem 1945 r., wraz z nadchodzącym frontem, niemieckie władze administracyjne i wojskowe rozpoczęły ewakuację za Odrę ludności cywilnej oraz jeńców z obozów zlokalizowanych na terenie Pomorza. W pierwszej kolejności wywieziono chorych.

Już 28 stycznia ze stacji kolejowej w Podborsku odjechał transport lotników z obozowego lazaretu. Jego celem był Stalag Luft I Barth (Północne Niemcy). Następnie, w ciągu dwóch dni, 6-8 lutego 1945 r. ewakuowano cały obóz.  Piloci podzieleni zostali na kilka kolumn marszowych i pod eskortą ruszyli na zachód. Ich trasa wiodła przez: Białogard, Świnoujście aż pod Hamburg. Stamtąd skierowani zostali do Fallingbostel (Dolna Saksonia), gdzie mieścił się Stalag XI B. Niewiarygodne, ale w ciągu od 51 do 87 dni jeńcy pokonali trasę o długości około 950 kilometrów. Z zebranych relacji świadków i zachowanych dokumentów wynika, że z obozu Groß Tychow ewakuowano ok. 6 tysięcy jeńców. Prawie 1300 nie przeżyło trudów morderczej wędrówki. Nic więc dziwnego, że nazwano ją „Marszem Śmierci”. Ocaleni doczekali wolności dopiero 2 maja, 1945 r. gdy Stalag XI B został wyzwolony przez wojska amerykańskie.

Fragment artykułu: Wojciech Grobelski Losy alianckich jeńców wojennych Stalagu Luft IV  – Groß Tychow [w] Pod dobrymi skrzydłami nr 4.2018