Dębliński Węzeł Lotnisk

W okresie międzywojennym, gdy granice państwa polskiego rozciągały się daleko na wschód, Dęblin znajdował się w centrum Polski i był ważnym węzłem komunikacyjnym, z linią kolejową i mostami na Wiśle i Wieprzu. W pobliżu miasta i w samym Dęblinie stacjonowały rożne jednostki wojskowe. Początek szkolnictwa lotniczego w tym miejscu to lata 20. XX wieku. Przez krótki czas w 1920 roku w Dęblinie mieściła się Francuska Szkoła Pilotów. W kolejnych latach trwały przygotowania do utworzenia w Dęblinie dużego lotniska, które miało się stać siedzibą szkoły lotniczej. Planowano, iż będzie tu działać Oficerska Szkoła Lotnictwa, która powstała 1 listopada 1925 roku w Grudziądzu. W tym czasie dębliński ośrodek był jeszcze w rozbudowie. Przeniesienie OSL do Dęblina nastąpiło w 1927 roku.

Jeszcze przed przybyciem szkoły do Dęblina rozpoczęto poszukiwania lotnisk zapasowych. Oficerowie lotnictwa oraz Wojskowego Instytutu Geograficznego zbadali warunki atmosferyczne i ukształtowanie terenu w okolicznych miejscowościach.

„Szkoła Orląt” rozwijała się i stała się lotniczą stolicą przedwojennej Polski. W 1928 roku Oficerska Szkoła Lotnictwa została przemianowana na Szkołę Podchorążych Lotnictwa, a rok później w Dęblinie zostało utworzone Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa. W 1937 roku zmieniono nazwę z Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie na Centrum Wyszkolenia Lotnictwa nr 1 (CWL nr 1). Dęblińskie centrum lotnicze składało się z lotniska garnizonowego w Dęblinie, lotnisk szkolnych w Borowinie-Gołębiu, Zajezierzu, Ułężu i Podlodowie oraz lotnisk polowych (lądowisk) w Klikawie w pobliżu Góry Puławskiej i w Żyrzynie, a także z lądowiska i poligonu w Bonowie. Do Centrum Wyszkolenia Lotnictwa nr 1 należały szkoły: Szkoła Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie, Szkoła Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Radomiu oraz, od marca 1939 roku, Szkoła Pilotażu w Ułężu.

Wyszkolenie lotnicze polegało na nauce latania oraz wyszkoleniu obserwatorów na różnych typach samolotów: pilotaż początkowy odbywał się na samolotach RWD-8 (w Radomiu RWD-8 i Bartel BM-4), pilotaż podstawowy – na PWS-14, PWS-16, PWS-16 bis i PWS-26 (w Radomiu także na Bartel BM-5), pilotaż wyższy w grupie liniowej na PZL.23 Karaś, a w grupie myśliwskiej na PWS-10, PZL P.7 i PZL P.11. W 1938 roku szkolenie początkowe podchorążych XIII promocji odbywało się na lotnisku w Ułężu, natomiast loty na samolotach przejściowych były prowadzone w Zajezierzu, Borowinie-Gołębiu, Dęblinie. W marcu 1939 roku przybyła do Ułęża Szkoła Pilotażu z Grudziądza, która weszła w skład CWL nr 1, i od tej chwili nie prowadzono już tam szkolenia podstawowego, tylko naukę wyższego pilotażu dla podchorążych zakwalifikowanych do grupy myśliwskiej. W 1939 roku infrastruktura na lotniskach szkolnych CWL nr 1 wciąż była rozbudowywana. Dębliński Węzeł Lotnisk został zniszczony w czasie niemieckich bombardowań we wrześniu 1939 roku. Niektóre obiekty były użytkowane przez Niemców w latach II wojny światowej i ponownie zniszczone w 1944 roku. Po wojnie rozbudowano lotnisko w Dęblinie i przez pewien czas wykorzystywano również obiekty w Ułężu i Podlodowie. W związku z wprowadzeniem samolotów produkcji rosyjskiej, Dębliński Węzeł Lotnisk przestał funkcjonować, ponieważ nie spełniał warunków dla nowych maszyn, wymagających m.in. utwardzonej powierzchni pasa startowego oraz nowych hangarów.