- Strona główna
- /
- Aktualności
- /
- Zdobycie Ławicy i Winiar - wielki lotniczy sukces powstańców wielkopolskich
Zdobycie Ławicy i Winiar - wielki lotniczy sukces powstańców wielkopolskich
Zdobycie Ławicy i Winiar – wielki lotniczy sukces powstańców wielkopolskich
104 lata temu, dziewiątego dnia zrywu niepodległościowego Polaków w Wielkopolsce – niemieckie oddziały zostały wyparte z wyzwolonego przez oddziały powstańcze Poznania. Jedynym zagrożeniem miasta było utrzymywane przez Niemców lotnisko we wsi Ławica.
Od 1913 roku stacjonował tam niemiecki 4 lotniczy oddział zapasowy zajmujący się remontem samolotów oraz prowadzeniem szkoleń pilotów. Niezdobyte przez powstańców lotnisko stało się schronieniem dla wypartych z Poznania żołnierzy niemieckich. W składzie załogi garnizonu znajdowali się też żołnierze narodowości polskiej. Przed dowództwem wojsk powstańczych pojawił się problem, jakie przedsięwziąć kroki w sprawie Stacji Lotniczej Ławica. Powstały dwa pomysły – pierwszy, proponowany przez Polska Organizację Wojskową Zaboru Pruskiego, sugerował aby zdobyć Stację Lotniczą. Temu stanowisku przeciwni byli członkowie Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej, którzy obawiali się odwetu niemieckiego i bombardowań miasta. Ostatecznie POWZP wbrew Naczelnej Radzie Ludowej postanowiła zdobyć lotnisko.
5 stycznia, tuż przed atakiem, przedstawiciele powstańców – Mieczysław Paluch oraz Wiktor Pniewski, udali się samochodem do Ławicy, aby nakłonić Niemców do dobrowolnego opuszczenia lotniska oraz przekazania materiałów wojennych w ręce polskich powstańców. W relacji Wiktora Pniewskiego czytamy, że pojawienie się emisariuszy i ich propozycja kompletnie zaskoczyła mających militarną przewagę Prusaków:
„Niemcy z Ławicy byli zupełnie zaskoczeni naszym przybyciem oraz propozycją poddania się i – wrogo nastawieni – dali kategoryczną odpowiedź, że tyko na rozkaz Berlina wolno im opuścić Ławicę. Po bezowocnej rozmowie odjechaliśmy, jednak z minami „zwycięzców”.
Warto wspomnieć, że wyprawa Palucha i Pniewskiego była bardzo ryzykowna. Niemieckie oddziały mogły ostrzelać jadący bez wsparcia automobil. W swojej relacji Pniewski napisał:
„Dopiero w drodze powrotnej z Ławicy uprzytomniłem sobie, że to był szalony i bardzo ryzykowny pomysł Palucha, żeby tak we dwójkę, bez osłony wtargnąć do tego mocno uzbrojonego obozu wroga, i to… „ze skromną propozycją” poddania się.”
Tego samego dnia, późnym wieczorem, odbyła się narada przed atakiem na lotnisko. Pod osłoną nocy oddziały polskie pod dowództwem ppor. Andrzeja Kopy, w sile trzech kompanii Służby Straży i Bezpieczeństwa, pięćdziesięcioosobowego oddziału kawalerii, oddziału Polskiej Organizacji Wojskowej Zaboru Pruskiego i służby sanitarnej, otoczyły Ławicę. Pośród powstańców znalazł się również oddział artylerii z dwiema armatami, które miały przesądzić o przebiegu akcji. Poprzecinano kable elektryczne i telefoniczne, a następnie przeprowadzono atak. Kiedy natarcie przedłużało się, do akcji weszła artyleria. Bezpośrednie trafienia w wieżę kontroli lotów i koszary, po których nastąpił atak piechoty, przypieczętowały decyzję niemieckiej załogi o poddaniu się. Rankiem 6 stycznia 1919 roku, ponosząc ostatecznie jedną ofiarę, zdobyto Stację Lotniczą Ławica. W ręce powstańców dostało się około 30 samolotów, wiele części zapasowych, silników oraz amunicji lotniczej.
Największą zdobyczą okazało się opanowanie bez walk hali Zeppelina w pobliskich Winiarach, gdzie znajdowało się około 200 sprawnych kadłubów samolotów, części zapasowe i kilkadziesiąt silników. Wszystkie zdobycze posłużyły do wyposażenia wojsk lotniczych odradzającego się Państwa Polskiego.
Po zdobyciu lotniska rozpoczęto organizację polskiego lotnictwa wojskowego. Pierwszym dowódcą stacji został sierż. pil. Wiktor Pniewski. W okresie luty-maj 1919 roku powstały cztery eskadry: 1. Wielkopolska Eskadra Lotnicza, 2. Wielkopolska Eskadra Lotnicza, 3. Wielkopolska Eskadra Lotnicza Polna oraz 4. Wielkopolska Eskadra Bojowa. W kwietniu 1920 roku utworzono 21. Eskadrę Niszczycielską. Ponadto powstała kompania lotnicza, pełniąca rolę lotniczej szkoły pilotażu. Jej pierwszym dowódcą był sierż. Józef Mańczak.
Zdobycie lotniska przez powstańców było jednym z najważniejszych wydarzeń w historii lotnictwa odradzającej się Polski. Dzięki zdobyciu Ławicy i hali Zeppelina w Winiarach polskie lotnictwo zyskało ogromne zasoby sprzętowe, a także miejsce w którym przygotowywani byli piloci i obserwatorzy. Poza tym, w najważniejszych miesiącach wojny polsko-bolszewickiej remontowano i montowano samoloty oraz reorganizowano eskadry. Warto wspomnieć, iż eskadry powstałe w Ławicy odznaczyły się szczególnie na froncie litewsko-białoruskim w trakcie wojny z bolszewikami. Wielkopolska miała znaczący wkład w budowę polskich wojsk lotniczych.
Autor
mgr Marcin Kalbarczyk, MSP
Bibliografia i netografia:
Karwat, Wspomnienia z Powstania Wielkopolskiego, Poznań 2007
https://pw.ipn.gov.pl/pwi/historia/oddzialy-powstancze/11107,Lotnictwo-wielkopolskie-1919-1920.html
https://27grudnia.pl
