OSTATNI LOT WELLINGTONA... W 80 rocznicę katastrofy polskiego Vickers Wellington'a z 304 Dywizjonu Bombowego

Był 20 grudnia 1943 roku. Gdy na zegarze wybiła godzina 15:15 Vickers Wellington 2S HF 208 – bombowiec służący w barwach 304 Polskiego Dywizjonu Bombowego „Ziemi Śląskiej im. ks. Józefa Poniatowskiego” wystartował z bazy RAF w Predannack w Kornwalii w Anglii. Na jego pokładzie znajdowała się 6 osobowa załoga. Miał to być rutynowy patrol, którego celem było zwalczanie okrętów podwodnych nad Zatoką Biskajską. Misja, przez ponad 4 godziny, przebiegała bez zakłóceń. O godzinie 19:36, podczas powrotu do bazy, załoga nadała sygnał o awarii sprzętu radiolokacyjnego. Według złożonego wówczas meldunku pojawiła się trudność z ustaleniem pozycji i znalezieniem drogi do domu. Ostatni raz zostali zauważeni przez punkt obserwacyjny ulokowany na brzegu neutralnej Irlandii. Prawdopodobnie przez słabą widoczność samolot uderzył w zbocze góry Brandon, w hrabstwie Kerry. Niestety, wszyscy członkowie załogi zginęli w katastrofie…

Wiele lat po tamtej tragedii pan Andrzej Danielak – Polak mieszkający w Irlandii, miłośnik górskich wypraw, na jedną z kolejnych wybiera szczyty znajdujące się na półwyspie Dyngle. Podczas swojej wędrówki napotyka coś, co przyciąga jego uwagę i jak się później okazuje jest cennym historycznie znaleziskiem w postaci szczątków samolotu. Zaciekawiony bohater rozpoczyna poszukiwania informacji czym może być jego odkrycie. Co wydarzyło w na zboczu góry, przez którą wiodła ścieżka jego wędrówki? Dowiaduje się, że najprawdopodobniej były to szczątki po niemieckim samolocie FW 200 Condor, który zmuszony został do awaryjnego lądowania. W trakcie poszukiwań informacji Pan Danielak dociera miedzy innymi do niezwykle cennej mapki na której było zaznaczonych pięć wypadków lotniczych w rejonie góry Brandon. Jednym z nich była katastrofa lotnicza samolotu Vickers Wellington GR XIV 2S HF208 na którym latała polska załoga. Pan Andrzej, idąc za głosem serca, postanawia odnaleźć dokładne miejsce katastrofy Wellingtona. Zebranie informacji oraz znalezienie szczątek zajmuje ponad dwa lata…

„Ten smutny, tragiczny lot, który wydarzył się tuż przed świętami Bożego Narodzenia, bardzo dotknął moje serce i postanowiłem zadziałać i upamiętnić to miejsce.” – pisze p. Danielak

Miejsce katastrofy znajduje się na zboczu góry Brandon (w Irlandii), można do niego dotrzeć około godzinnym trawersem odbijając od bardzo popularnego Narodowego Szlaku Znakowanego „The Dingle Way”. To właśnie przy nim zostały umieszczone tablice upamiętniające i mówiące o tej tragedii. Projektantem, wykonawcą oraz opiekunem tego miejsca pamięci jest właśnie pan Andrzej Danielak.

Zachowanie pamięci o wydarzeniach sprzed dokładnie 80 lat stało się ważnym celem nie tylko dla odkrywcy szczątków samolotu, ale również dla pana Wiesława Grudniaka – członka dęblińskiego oddziału Stowarzyszenia Seniorów Lotnictwa Wojskowego RP i współtwórcy serwisu internetowego niebieskaeskadra.pl. To dzięki niemu 7 Lipca 2023 roku do zbiorów Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie trafiły fragmenty szczątków samolotu Vickers Wellington. Przekazane do Muzeum osobiście przez p. Danielaka wraz z p. Grudniakiem stanowią symboliczną pamiątkę i hołd dla sześciu bohaterów 304 Polskiego Dywizjonu Bombowego „Ziemi Śląskiej im. ks. Józefa Poniatowskiego”, którzy zakończyli swe życie w tragiczny sposób odchodząc na wieczną służbę.

Załoga została pochowana na rzymskokatolickim cmentarzu Miltow oraz Carnmoney Jewish Cemetery koło Belfastu:

• Klemens Adamowicz – ur. 25.04.1911 r. zm. 20.12.1943 r., majst./F/Sgt, specjalność: pilot. Urodzony w Zamościu.
• Stanisław Czerniawski – ur.14.02.1916 r. zm. 20.12.1943 r., plut./Sgt, specjalność: pilot.
• Paweł Kowalewicz – ur.09.02.1917 r. zm. 20.12.1943r., plut./Sgt, specjalność: strzelec pokładowy.
• Naftali Hirsch Kuflik – ur.04.01.1923 r. zm. 20.12.1943 r., plut./Sgt, specjalność: nawigator.
• Kazimierz Ługowski – ur.20.07.1920 r. zm. 20.12.1943 r., st. szer./Stg, specjalność: strzelec pokładowy.
• Wincenty Pietrzak – ur.25.07.1916 r. zm. 20.12.1943 r., kpr./Sgt, specjalność: strzelec.

Samolot Vickers Wellington GR XIV 2S HF 208 był wersją morską samolotu Vickers Wellington B Mark X. Wyposażony był w radar ASV III oraz rakiety niekierowane RP-3 umieszczane pod skrzydłami samolotu.

Dane techniczne samolotu Vickers Wellington GR XIV 2S HF208:

• Typ silnika: Bristol Hercules XVI
• Rozpiętość: 26,26 m
• Długość: 19,69 m
• Wysokość: 5,33 m
• Powierzchnia nośna: 78 m²
• Masa startowa (maksymalna): 16 556 kg
• Prędkość maksymalna: 410 km/h
• Pułap praktyczny: 6705 m
• Zasięg: 3034 km

Bibliografia i źródła:

1. Informacje zebrane i przekazane przez Pana Andrzeja Danielaka.
2. W. Mazur, Vickers Wellington – 100 lat polskich skrzydeł, Warszawa, 2019
3. A. Morgała, Polskie samoloty wojskowe 1939-1945, Warszawa, 1976
4. https://niebieskaeskadra.pl/
5. https://listakrzystka.pl/