Deski z bramy pamięci Żwirki i Wigury w Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie

Deski z historycznej bramy pamięci ze Żwirkowiska, zostały przekazane do Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie w celu przeprowadzenia konserwacji i dalszych prac związanych w przygotowaniem repliki bramy pamięci.

Drewniana brama pamięci tworzyła napis „Żwirki i Wigury start do wieczności” i została wzniesiona w 1935 roku w miejscu tragicznej śmierci lotników na wzgórzu Kościelca wraz z mauzoleum. Autorami tego założenia byli: budowniczy Rygiel z Frysztatu oraz rzeźbiarze Julius Pelikán z Ołomuńca i Jan Raszka. Wykonano także dzwon, ufundowany ze składek czytelników Ilustrowanego Kuriera Codziennego. Wkrótce „Żwirkowisko” stało się miejscem kultu polskości na Zaolziu.

Katastrofa polskiego samolotu turystyczno-sportowego RWD-6 miała miejsce 11 września 1932 roku. Kpt Franciszek Żwirko i inż. Stanisław Wigura lecieli na Zlot Lotniczy do Pragi.

W 2022 roku przypada 90. rocznica ich zwycięstwa w Międzynarodowych zawodach Lotniczych Challenge w Berlinie (28 sierpnia 1932) oraz tragicznej śmierci w Cierlicku Górnym.

W 1940 roku, po zajęciu Zaolzia przez oddziały niemieckie cały teren został zniszczony żeby zatrzeć pamięć o Franciszku Żwirko i Stanisławie Wigurze, którzy wygrywając Challenge -1932 przede wszystkim pokonali załogi niemieckie. Złamane zostały będące świadkami tragedii świerki (maszty śmierci),dzwon, zniszczono kaplicę – mauzoleum oraz wszystko to, co tworzyło lotnicze cmentarzysko w Cierlicku.. Przetrwał głaz z nazwiskami ofiar i datą tragedii, który został zakopany oraz deski z napisem „Żwirki i Wigury start do wieczności” ukryte przez Józefa Stebela, polskiego bibliotekarza z Cierlicka.

Przez wiele lat deski z bramy pamięci były ukryte owinięte w papier jako cześć biblioteki w domu prywatnym. Po śmierci właściciela księgozbioru, szczęśliwie odnalezione przez wdowę, zostały przekazane do Domu Polskiego Żwirki i Wigury na Kościelcu w Cierlicku (które funkcjonuje od 1992 roku).

Z godnie z wolą Tadeusza Smugały, zmarłego w ubiegłym roku prezesa miejscowego koła  Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego Cierlicku – Kościelcu, Prezesa Macierzy Szkolnej i opiekuna Żwirkowiska, dzięki staraniom Dyrektora Departamentu Edukacji, Kultury i Dziedzictwa MON – dr hab. Pawła Huta, deski z historycznej bramy pamięci zostały przekazane do Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie.

Replika bramy ma zostać zbudowana na bazie zachowanej ikonografii i według projektu sporządzonego przez Jana Przywarę – regionalisty z Zaolzia – następcy śp. Tadeusza Smugały.

Celem współpracy jest trwałe połączenie Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie z Cierlickiem oraz przygotowanie dla Domu Polskiego Żwirki i Wigury wystawy z okazji 90. rocznicy historycznego zwycięstwa oraz tragicznej śmierci Żwirki i Wigury. Gotowość do współpracy wyraziło również dęblińskie Ogólnokształcące Liceum Lotnicze im. Żwirki i Wigury, którego kadra i uczniowie kultywują pamięć o naszych podniebnych bohaterach.

Projekt rekonstrukcji bramy pamięci z Cierlicka został zapoczątkowany już w marcu 2020 roku kiedy to za sprawą Filipa Idzikowskiego, animatora kultury z Warszawy, do Dęblina trafiła jedna z desek z częścią napisu – słowem „WIECZNOŚCI”.

Pamiątki ze Żwirkowiska zaprezentujemy na nowej wystawie czasowej „Żwirki i Wigury start do wieczności”, której wernisaż odbędzie się podczas Europejskiej Nocy Muzeów 14 maja 2022 roku.