Dar fotografii ze zbiorów Andrzeja Przedpełskiego dla Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie

Płk dr Andrzej Przedpełski, autor wielu publikacji dotyczących historii polskiego lotnictwa i dziejów Dęblina, były wykładowca Lotniczej Akademii Wojskowej, członek dęblińskiego oddziału Stowarzyszenia Seniorów Lotnictwa Wojskowego RP, w ostatnim czasie przekazał do naszego muzeum dar kilkudziesięciu fotografii i reprodukcji zdjęć ze swojej kolekcji.

Materiały dotyczą między innymi przedwojennego szkolenia lotniczego w Dęblinie i prezentują znanych polskich lotników. Na fotografii z 1930 roku, wykonanej w czasie mszy św. polowej na lotnisku w Dęblinie, przedstawiony został płk pil. Janusz de Beaurain, który w 1918 roku brał udział w zdobyciu lotniska Lewandówka pod Lwowem i 5 listopada tego samego roku, wraz z por. pil. Stefanem Bastyrem, wykonał pierwszy lot w historii polskiego lotnictwa. W 1930 roku dowodził I Grupą Aeronautyczną, a kilka lat później został zastępcą dowódcy lotnictwa gen. bryg. Ludomiła Rayskiego. Na tej samej fotografii zobaczyć można płk. obs. Stanisława Ujejskiego, ówczesnego komendanta Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa (CWOL). W latach 1940–1943 pełnił funkcję Inspektora Polskich Sił Powietrznych w Londynie. Na tym samym zdjęciu, obok Ujejskiego, jest płk pil. Franciszek Wieden, który w 1920 roku był m.in. dowódcą, biorącej udział w wojnie polsko-bolszewickiej, 21 Eskadry Niszczycielskiej. W 1930 roku dowodził 1 Pułkiem Lotniczym, w latach 1933–1936 był komendantem CWOL, w 1940 roku został szefem wydziału personalnego Inspektoratu Polskich Sił Powietrznych. W tle na tej samej fotografii widoczne francuskie samoloty rozpoznawczo-bombowe Potez XV A2, na których odbywało się szkolenie lotnicze w Dęblinie. Inna fotografia z kolekcji naszego darczyńcy prezentuje egzamin z budowy silnika tego dwupłatowca. W późniejszym okresie samoloty te zostały zastąpione nowszymi modelami: Potez XXV, Potez XXVII i Breguet XIX.

Wśród fotografii znalazło się zdjęcie przedstawiające francuski bombowiec, Forman F-68 BN4 „Goliath”. Był to drewniany dwupłat o dużej rozpiętości skrzydeł, ponad 26 metrów. Dwusilnikowa maszyna, przystosowana do nocnych bombardowań, mogąca udźwignąć 1040 kg bomb i uzbrojona w 5 karabinów maszynowych Lewis kalibru 7,69 mm, z powodu  zawodnych silników, nie zdała egzaminu w polskim lotnictwie bojowym i została przesunięta do szkolenia. W ten sposób Forman F-68 BN4 „Goliath” znalazł się również w Dęblinie. Samoloty te funkcjonowały także jako maszyny transportowe. Ponadto prowadzono na nich szkolenie obserwatorów i skoczków spadochronowych. W czasie lotu skoczek wychodził na skrzydło, otwierał spadochron, a kiedy czasza płótna napełniła się powietrzem, spadochron ściągał skoczka z płata.

Płk dr Andrzej Przedpełski przekazał również powojenne materiały, np. zdjęcie z pierwszej powojennej promocji w Wojskowej Szkole Pilotów w Dęblinie oraz fotografię podchorążych przy radzieckim samolocie szkolnym Po-2, określanym zazwyczaj jako „Kukuruźnik”. Interesująca jest również fotografia z 1946 roku wykonana na lotnisku w Podlodowie. Obiekt ten wchodził w skład przedwojennego Dęblińskiego Węzła Lotnisk, tuż przed II wojną światową, podobnie jak w Ułężu, odbywało się tam m.in. szkolenie na samolotach myśliwskich PZL P.7 i PZL P.11 – fotografie tych maszyn również znalazły się w omawianym darze.

Serdecznie dziękujemy Panu płk. dr. Andrzejowi Przedpełskiemu za ten zbiór, w darze znalazło się także 20 zdjęć autorstwa znakomitego fotografa i pasjonata lotnictwa, Wacława Hołysia. Materiały zostały przyjęte w Dziale Zbiorów MSP i są w trakcie opracowywania.

Opracowała Małgorzata Daniłko.

Bibliografia:

1. Jan Celek, Skrzydlata Szkoła. Dęblińska Szkoła Lotnicza w latach 1925-1939 i wojenne losy jej wychowanków, Poznań 2000.
2. Andrzej Morgała, Polskie samoloty wojskowe 1918-1939, Warszawa 1972, s. 168-181, 218-221.