117. rocznica pierwszego lotu braci Wright - narodziny lotnictwa silnikowego

Bracia Orville Wright (ur. 19 sierpnia 1871, zm. 30 stycznia 1948) i Wilbur Wright (ur. 16 kwietnia 1867, zm. 30 maja 1912) – amerykańscy pionierzy lotnictwa. Historię braci przedstawia się często pod jednym hasłem, gdyż ich osiągnięcia splotły się ze sobą bardzo silnie. Uważani są powszechnie za konstruktorów pierwszego udanego samolotu.

Wilbur Wright urodził się w 1867r w Millville w stanie Indiana, a jego brat Orville w 1871r. w Dayton w stanie Ohio. Byli synami protestanckiego duchownego. Obaj chłopcy otrzymali średnie wykształcenie.Bracia mieli talent do majsterkowania i obaj interesowali się ludzkimi możliwościami latania. W 1892r. otworzyli zakład Wright Cycle Company, w którym sprzedawali, naprawiali i konstruowali rowery. Zakład dostarczał pieniędzy na finansowanie pasji ich życia, czyli badań aeronautycznych. Bracia pilni czytali prace innych pionierów aeronautyki- Octave?a Chanute?a, Samuela P. Langleya, Ottona Lilienthala, który w latach 1891 ? 1896 wykonał około 2000 lotów, z których najdalszy miał zasięg 400 (czterysta) metrów. Zbudował on eksperymentalny szybowiec, jednak zginął śmiercią tragiczna z powodu ograniczonych możliwości sterowania jego maszyny. W 1899r. Orville i Wilbur sami rozpoczęli prace nad budową samolotu. W grudniu 1903r. po czterech latach starań, ich wysiłki zostały uwieńczone sukcesem.

To braciom Wright udało dokonać się tego, co nie powiodło się wielu innym. Na ich sukces złożyło się kilka przyczyn. Po pierwsze bracia zawsze pracowali razem, a ich współpraca układała się doskonale. Po drugie najpierw zamierzali nauczyć się latać, a później podjąć próby budowy samolotu silnikowego. Otóż bracia uczyli się latać na szybowcach. Prace nad latawcami i szybowcami rozpoczęli w 1899r. Rok później przywieźli swój pierwszy pełno wymiarowy szybowiec do Kitty Hawk w Karolinie Północnej ( ze względu na silne wiatry), by tam przeprowadzić loty próbne, które jednak nie wypadły dobrze. Bracia zbudowali i wypróbowali drugi szybowiec, w 1901r., a trzeci w 1902r. W konstrukcji trzeciego szybowca uwzględnili już większość najistotniejszych usprawnień. Na trzecim szybowcu wykonali ponad tysiąc udanych lotów. 23 marca 1903 złożyli wniosek o patent (przyznany 22 maja 1906 ) na swój sposób sterowania maszynami latającymi, stworzony przy pomocy i finansowym udziale Alexandra G. Bella. Na trzecim szybowcu wykonali ponad tysiąc udanych lotów. Przed rozpoczęciem budowy samolotu silnikowego braci Wright byli już najlepszymi i najbardziej doświadczonymi pilotami szybowcowymi na świecie.

Doświadczenie w lotach szybowcem stanowiło trzeci czynnik, który zadecydował o ich sukcesie. Uświadomili sobie, że największym problemem jest panowanie nad samolotem będącym już w powietrzu, natomiast dla innych gł. problemem było uniesienie machiny z ziemi. Braciom udało się wynaleźć sposób na kierowanie samolotem we wszystkich trzech kierunkach przestrzeni, co pozwoliło uzyskał pełną sterowność maszyny. Orville i Willbur wnieśli również ważny wkład do konstrukcji skrzydeł samolotu. Zbudowali swój własny tunel aerodynamiczny , a także opracowali tablice przedstawiające zależności miedzy ciśnieniem, jakie wywiera powietrze na skrzydło, a kształtem skrzydła.

Mimo tych osiągiem braciom Wright mogło nie udać, gdyby nie to, że trafili w odpowiedni moment historii. W pierwszej połowie XIX w. wszystkie wysiłki skazane były by na niepowodzenia, gdyż silniki parowe były za ciężkie w stosunku do swojej mocy., aby mogły być wykorzystane do napędzania maszyny latającej. Dlatego też bracia Wright zaprojektowali własny silnik z pomocą swojego pracownika, mechanika Charlie Taylora. Projekt ten dowodzi o ich geniuszu. Musieli także zaprojektować własne śmigła, które w 1903r. miały sprawność ok. 66%. Również w 1903 roku zbudowali swój pierwszy samolot – Flyer I (obecne powszechnie zwanego Kitty Hawk) napędzany silnikiem spalinowym. Budowa kosztowała niecałe tysiąc dolarów. Samolot miał rozpiętość skrzydeł około 12 metrów, ważył tylko około 340 kg . Samolot miał moc 12 koni mechanicznych i ważył jedynie 77 kg . Obecnie samolot ten znajduję się w National Air and Space Musem w Waszyngtonie.

14 grudnia 1903r. Wilbur Wright dokonał pierwszej próby lotu ze wzniesienia, na odległość 36 metrów (3,5 sekundy), nie do końca udanej i zakończonej lekkim uszkodzeniem samolotu. 17 grudnia 1903r. w Kill Devil Hill, niedaleko Kitty Hawk w Karolinie Północnej. Każdy z braci dokonał dwa loty. Pierwszy poleciał Orville Wright ok. .godziny 10.355, lot trwał 12 sekund, a jego długość wynosiła 39 metry. Orville Wright tak opowiadał o tym locie: „.. Po wprowadzeniu silnika w ruch, utrzymywałem go kilka minut na gazie dla nagrzania go, następnie zwolniłem sznurek przytrzymujący samolot i zwróciłem się przeciw wiatrowi. Wilbur biegł z boku maszyny, trzymając za skrzydło dla zachowania równowagi na torze?. W ostatnim locie Wilbur Wright unosił się w powietrzu 59 sekund i pokonał 26o metrów. Przestworza zostały zdobyte! Za pierwszy lot samolotu uznawany jest zazwyczaj pierwszy lot Orville’a 17 grudnia, lecz są również argumenty, aby uznać pierwszeństwo lotu Wilbura z 14 grudnia, a zwłaszcza pierwszego w pełni udanego sterowanego lotu na odległość 279 m.

Mimo to iż, pierwsze loty odbyły się w obecności pięciu świadków, następnego dnia pisało o nich niedokładnie i stosunkowi mało gazet. Gazeta Dayton w Ohio, rodzinnego miasta Wrightów, pominęła to wydarzenie zupełnie. W rzeczywistości minęło prawie pięć lat, zanim na świecie rozeszła się wiadomość, ze dokonano pierwszego lotu załogowego.

Po próbach w Kitty Hawk bracia Wright powrócili do Dayton i zbudowali drugi samolot Flyer II . W 1904. odbyli nim 105 lotów, ale nadal nie zwrócili na siebie uwagi. W 1905r. powstał ulepszony i bardzo praktyczny model Flyer III . 5 października 1905 Wilbur odbył lot o długości 39 minut, pokonując 24 1/2 mili. Pokazom tym asystowali sąsiedzi i miejscowa prasa. Braci stali się jednak sławni i położyli kres publicznym wątpliwościom: Lotnicy czy kłamcy? poprzez zorganizowanie szeregu publicznych pokazów lotów przez Wilbura Wrighta we Francji. W tym czasie Orville Wright przeprowadził podobne pokazy w USA. 17 września 1908r. zdarzyła się katastrofa samolotu. Była to pierwsza w historii współczesnego lotnictwa użytkowego katastrofa lotnicza z ofiarą śmiertelną. Zginał porucznik Thomas Selfridge, natomiast Orville został ranny . Przyczyną wypadku było urywanie się śmigła. Jednak udane loty Orville?a przekonały rząd Stanów Zjednoczonych. Bracia otrzymali zamówienie na dostawę samolotów dla Ministerstwa Wojny. W 1909r. na lotnictwo wojskowe przeznaczono 30 000 dolarów. Oprócz fabryki w Dayton, rozpoczęli również budowę samolotów Flyer w Niemczech. Przez pewien czas toczył się spór prawny miedzy braćmi a ich rywalami o sprawy patentowe, ale ostatecznie w 1914r. są wydał wyrok korzystny dla braci. Pod koniec 1908 Wilbur Wright we Francji zabrał na pokład samolotu pierwszą pasażerkę – kobietę, panią Hart O. Berg. 29 września 1909 roku Wilbur samolotem Flyer III okrążył Statuę Wolności w Nowym Jorku.

30 maja 1912 roku, w wieku 45 lat, zmarł na tyfus Wilbur Wright. Orville przez długi czas interesował się lotnictwem i mógł podziwiać najdynamiczniejszy okres jego rozwoju. Sprzedał swoje udziały w wytwórni samolotów w 1915r. Zmarł 30 stycznia 1948 roku w wieku 76 lat. Żaden z braci nie był żonaty.

Mimo wielu uprzednich prób nie ma wątpliwości, że wnieśli oni największy wkład w wynalezienie samolotu. Obaj zapisali się na trwałe w historii lotnictwa dzięki swojemu geniuszowi, nieustraszonemu męstwu i nieprzezwyciężonej wierze. Mimo że, samolot jest mniej ważnym wynalazkiem aniżeli silnik parowy czy prasa drukarska, to w ciągu paru dziesięcioleci zmniejszył niegdyś rozległą naszą planeta. Budowa samolotu była nieodzownym wstępem do wypraw kosmicznych.

Człowiek od wieków marzył o lataniu, ale praktycznie ludzie od zawsze wiedzieli, ze latający dywan z baśni 101 nocy, jest tylko marzeniem i nigdy nie pojawi się w rzeczywistości. Geniusz braci Wright sprawił, że ziściły się wielowiekowe marzenia ludzkości i bajka stałą się realna.

opracowanie: dr Roman Kozłowski

źródła: Michael H. Hart, 100 postaci, które miały największy wpływ na dzieje ludzkości, Świat Książki, 1997

zdjęcia: domena publiczna