104 rocznica urodzin Stanisława Skalskiego

104 lata temu, 27 listopada 1915 roku urodził się Stanisław Skalski, przyszły najskuteczniejszy pilot myśliwski Polskich Sił Powietrznych.

Fot. ze zbiorów Muzeum Sił Powietrznych, sygn. MSP/AN/425/15

Stanisław Skalski urodził się 27 listopada 1915 roku w Kodymie. Uczęszczał do gimnazjum w Dubnie, gdzie w roku 1933 zdał maturę. Wybrał studia w Wyższej Szkole Dyplomatycznej w Warszawie. Na Wydziale Dyplomatyczno – Konsularnym studiował do 1936 roku, kiedy to wstąpił do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. Już wcześniej w 1934 roku postawił pierwsze kroki w przestworzach kończąc kursy szybowcowe kategorii A i B na szybowisku w Polichnie. Ukończył także kurs Lotniczego Przysposobienia Wojskowego w Łucku. Szkołę Orląt ukończył 15 października 1938 roku uzyskując promocję na pierwszy stopień oficerski podporucznika. Zgodnie ze swoją wolą otrzymał przydział do 4 Pułku Lotniczego w Toruniu, a tam do 142 eskadry myśliwskiej, w której odnosił swoje pierwsze sukcesy powietrzne podczas kampanii wrześniowej 1939 roku. Po zakończeniu walk zgodnie z rozkazami naczelnego dowództwa przedostał się do Rumunii, a następnie do Francji, skąd w styczniu 1940 roku udał się do Wielkiej Brytanii. Na początku sierpnia 1940 roku trafił do formującego się 302 Dywizjonu Myśliwskiego „Poznańskiego”. Chcąc brać jak najszybciej bezpośredni udział w walkach uzyskał przeniesienie do 501 Dywizjonu Myśliwskiego RAF „County of Gloucester”. W ramach tej jednostki brał udział w powietrznych zmaganiach podczas Bitwy o Anglię. Latając w tej jednostce uzyskał kolejne zestrzelenia, samemu także będąc zestrzelonym i rannym. Po powrocie do służby, służył jeszcze krótko w 501 Dywizjonie Myśliwskim RAF, a następnie został przeniesiony do 306 Dywizjonu Myśliwskiego „Toruńskiego”. Latając w dywizjonie „Toruńskim” odnosił kolejne sukcesy, dowodząc także jedną z eskadr jednostki. Od 1 marca 1942 roku dowodzi eskadrą ‘B’ w 316 Dywizjonie Myśliwskim „Warszawskim”, zaś 2 maja 1942 roku objął dowództwo 317 Dywizjonu Myśliwskiego „Wileńskiego”. Pod jego dowództwem dywizjon bierze udział w operacji „Jubilee” próbnej inwazji we Francji mającej na celu przetrenowanie oraz analizę współpracy wojsk lądowych, marynarki wojennej i lotnictwa aliantów. Dywizjon jednego dnia wykonał cztery loty bojowe, zestrzeliwując 7 samolotów wroga na pewno, nie rejestrując strat własnych (prócz jednego rannego pilota Mariana Cholewki. Za doskonałe prowadzenie dywizjonu w osłonie operacji desantowej Stanisław Skalski otrzymał brytyjskie odznaczenie Zaszczytny Krzyż Lotniczy – Distinguished Flying Cross. Pod koniec stycznia 1943 roku Stanisław Skalski objął stanowisko w dowództwie I Skrzydła Myśliwskiego, aby krótko potem trafić do grupy specjalnie wyselekcjonowanych najlepszych polskich pilotów wysłanych do Afryki Północnej w celu wzięcia udziału w kampanii afrykańskiej. Grupa, na której czele stanął Stanisław Skalski (choć formalnie oficerem łącznikowym był Tadeusz Rolski) nazwana oficjalnie Polish Fighting Team, przyjęła potoczną nazwę „Cyrku Skalskiego”. Nazwa odwoływała się do pierwszowojennych praktyk nazywania cyrkami najskuteczniejszych jednostek myśliwskich. „Cyrk Skalskiego” zasłynął po obu stronach frontu, swoją skutecznością i stylem działania.

Po zakończeniu swej misji w czerwcu 1943 roku, większość pilotów powróciła do Wielkiej Brytanii. Stanisław Skalski doceniony przez brytyjskie dowództwo został dowódcą brytyjskiego 601 Dywizjonu Myśliwskiego RAF „County of London” i walczył dalej na śródziemnomorskim teatrze działań wojennych. Był to drugi taki przypadek po Jerzym Jankiewiczu, który wcześniej objął dowodzenie w 222 Dywizjonie Myśliwskim RAF. Stanisław Skalski za swoje zasługi został 1 września 1943 roku awansowany do stopnia majora. Ostatnie zadanie jako dowódca 601 Dywizjonu Myśliwskiego wykonał 9 października 1943 roku, po czym powrócił do Wielkiej Brytanii, gdzie 18 października został przydzielony do dowództwa stacji RAF w Northolt. Od grudnia dowodził 131 Skrzydłem Myśliwskim, a następnie 133 Skrzydłem Myśliwskim także w okresie inwazji Aliantów w Normandii. W październiku 1944 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, aby odbyć studia w Wyższej Szkole Wojennej. Tam do stycznia 1945 roku w Command and General Staff College w Fort Leavenworth przeszedł intensywne, odpowiednio skrócone ze względu na warunki wojenne szkolenie dowódcze w ramach wielonarodowych sił zbrojnych. Po ukończonym szkoleniu na zaproszenie Amerykanów wygłosił słynny wykład dla dowódców Amerykańskich Sił Powietrznych, dotyczący rozwoju taktyki lotnictwa myśliwskiego, ze szczegółami przedstawiając wątki związane z przedwojennym szkoleniem myśliwskim w 4 Pułku Lotniczym w Toruniu. Podczas swojego pobytu w Stanach Zjednoczonych otrzymał propozycję objęcia stanowiska Szefa Sztabu Trzeciej Armii Powietrznej Stanów Zjednoczonych. Odmówił jednak uważając, że przyda sie jeszcze w boju walcząc wspólnie ze swoimi kolegami w Wielkiej Brytanii. Wojna zbliża się jednak do końca, w związku z tym Skalski poczynił kroki, aby wziąć jeszcze udział w walkach na Okinawie. Plany te nie doszły do skutku ze względu na zakończenie działań wojennych na Pacyfiku. Stanisław Skalski objął więc stanowisko jako sztabowy oficer operacyjny w 11 Grupie Myśliwskiej RAF, a następnie w dowództwie II Skrzydła Myśliwskiego. Od lutego 1946 roku z kolei pełnił funkcję oficera sztabowego w Dowództwie Brytyjskiego Lotnictwa Okupacyjnego w Niemczech. Wkrótce podejmuje decyzję o powrocie do kraju. Wraca 8 czerwca 1947 roku. Jako doświadczony i zasłużony oficer objął stanowisko Inspektora Techniki Pilotażu w Dowództwie Wojsk Lotniczych. Służba ta jednak nie trwa długo, 4 czerwca 1948 roku Stanisław Skalski pod fałszywymi podejrzeniami o szpiegostwo został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, a następnie po brutalnym śledztwie oskarżony i skazany w trakcie sfingowanego procesu. Otrzymał karę śmierci, która później zostało zamieniona na dożywocie. W więzieniu spędził prawie 8 lat wychodząc na wolność w 1956 roku. Został zrehabilitowany i oczyszczony z fałszywych zarzutów. W 1957 roku powrócił na krótko do służby w lotnictwie wojskowym, aby potem pracować w lotnictwie sportowym jako sekretarz generalny, a potem wiceprezes Aeroklubu Polskiego. W październiku 1988 roku otrzymał awans na stopień generała brygady. Aktywnie działał społecznie choć z czasem w sposób naturalny ze względu na wiek wycofał się z działalności publicznej. Gen. bryg. pil. Stanisław Skalski zmarł 12 listopada 2004 roku w Warszawie. Uroczysty pogrzeb odbył się 19 listopada 2004 roku na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Stanisław Skalski podczas swej bojowej kariery w trakcie II Wojny Światowej zestrzelił na pewno 18 i 11/12 samolotów. Poza tym odniósł 2 zwycięstwa prawdopodobne oraz uszkodził 4 i 1/3 samolotu. (Wyniki ułamkowe to zsumowane zwycięstwa zespołowe). W trakcie służby został odznaczony między innymi Srebrnym i Złotym Krzyżem Virtuti Militari, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, Brytyjskim Orderem Wybitnej Służby (Distinguished Service Order DSO), trzykrotnie Zaszczytnym Krzyżem Lotniczym (Distinguished Flying Cross DFC). Stanisław Skalskim był jedynym Polakiem trzykrotnie odznaczony krzyżem DFC, i jednym z dziewięciu pilotów odznaczonych trzykrotnie tym krzyżem podczas całej II wojny światowej.