103 lata Biało-Czerwonej szachownicy

1 grudnia 1918 roku Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, gen. dyw. Stanisław Szeptycki rozkazem nr 38 wprowadził Biało-Czerwoną szachownicę, jako znak, którym „Wszystkie samoloty wojsk polskich mają być w najkrótszym czasie… w przepisanych miejscach zaopatrzone.

Znak rozpoznawczy polskiego lotnictwa wojskowego rozpala dyskusje historyków do dnia dzisiejszego, „…czy historyczna, czy układ pól powinien być biało – czerwony, czy czerwono – biały, itd.” Na naszej ekspozycji znajdziecie państwo wzory szachownic z różnych okresów historii, bo te zmieniały się niejednokrotnie. Według rozkazu, rzeczywiście układ szachownicy patrząc od góry był czerwono – biały, wydać by się mogło wbrew polskiej heraldyce. Powstaje pytanie skąd taki właśnie wzór. Przyjmuje się, że pierwszym lotnikiem, który zademonstrował biało – czerwoną szachownicę oficerom Sztabu Generalnego, był por. pil. Stefan Stec, który przyleciał na lotnisko mokotowskie samolotem z tymże znakiem. Kiedy jednak przyjrzymy się ikonografii dość dobrze zachowanej, jeśli chodzi o tego pilota i jego samoloty, to okazuje się, że szachownica malowana była w obu formach: biało-czerwona na lewej burcie i w sposób lustrzany czerwono – biała na burcie prawej. Rodzi się więc pytanie czy wersję czerwono – białą wprowadzono świadomie, czy też była to jedynie pomyłka kancelisty przygotowującego odręcznie rozkaz dla generała Szeptyckiego? Dość dodać, że zanim ustawa z 19 lutego 1993 roku  „O znakach Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej” (Dz.U. z 2019 r. poz. 1351) wprowadziła obecnie obowiązujący biało – czerwony wzór szachownicy, malowano ją  różnie, czasem w zgodzie z istniejącymi przepisami i  instrukcjami, czasem zupełnie odwrotnie.

„Każdy płatowiec powinien mieć znak przynależności do armii polskiej w następującej formie: Znak ten składa się z kwadratu podzielonego na cztery równe części tak, że tworzą się cztery kwadraty koloru na przemian amarantowego i białego. Kwadrat ten znajduje się w obwódce szerokości 0,05 m, koloru również na przemian białego i amarantowego.” –  tak o szachownicy mówiła instrukcja Wojsk Lotniczych nr 15 z 1921 roku w rozdziale Ogólne Warunki Techniczne Płatowców

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 1 marca 1930 r. w sprawie flag i innych znaków wojskowych (Dz.U. z 1930 r. nr 17, poz. 129) doprecyzowuje, jak znak ten należało malować: „Szachownica lotnicza jest to kwadrat podzielony na cztery równe pola, z których lewe górne i prawe dolne są barwy czerwonej z białą obwódką, lewe dolne i prawe górne barwy białej z obwódką czerwoną. Stosunek obwódek do pola wynosi 1:5″

Po ewakuacji 18 września 1939 r. polskie lotnictwo wojskowe, jako Polskie Siły Powietrzne rozpoczęto odtwarzać we Francji i tam polskie samoloty nosiły szachownicę w wersji biało – czerwonej. W Wielkiej Brytanii samoloty Polskich Sił Powietrznych oznaczano ponownie szachownicą czerwono – białą z obwódkami.

Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami „Znakiem wojskowych statków powietrznych jest biało-czerwona szachownica lotnicza o barwach Rzeczypospolitej Polskiej, podzielona na cztery równe pola ze skrajami o naprzemiennych barwach. Stosunek szerokości skraju do długości krawędzi pola szachownicy lotniczej wynosi 1:5″

Wszystkich Państwa, którzy chcecie poznać historię polskiego znaku lotniczego zapraszamy do naszej placówki.